Η κλωνοποίηση καταργεί το νόμο της εξέλιξης

Το αμερικανικό αγριοπερίστερο (Ectopistes migratorius) ήταν ένα από τα πλέον πολυάριθμα είδη πτηνών στις ΗΠΑ το 19ο αιώνα. Ατελείωτα σμήνη κατέκλυζαν τον ουρανό και κούρνιαζαν σε καστανιές, με το βάρος τους να σπάει τα κλαδιά των δέντρων.

Οταν οι πρώτοι άποικοι έφτασαν από την Ευρώπη, ο αριθμός τους, σύμφωνα με υπολογισμούς, ξεπερνούσε τα πέντε δισεκατομμύρια! Το 1914, έπειτα από έναν αιώνα ανηλεούς κυνηγιού, το πτηνό οδηγήθηκε στην εξαφάνιση.

Σήμερα γίνεται προσπάθεια αποκατάστασης του περιστεριού μέσω της γενετικής μηχανικής. Το ενδιαφέρον στρέφεται παράλληλα στο γενικότερο ζήτημα της αναβίωσης αφανισμένων ειδών μέσω της βιοτεχνολογίας, αλλά και της διατήρησης σπάνιων ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση. Η προσπάθεια αναβίωσης του αμερικανικού αγριοπερίστερου χρηματοδοτείται από το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα Long Now Foundation, πρόεδρος του οποίου είναι ο συγγραφέας και επιχειρηματίας Στιούαρτ Μπραντ.

Εν αρχή ην η Ντόλι

Η ιδέα της αναβίωσης χαμένων ειδών ζώων άρχισε να κερδίζει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας την προηγούμενη δεκαετία, όταν γεννήθηκε η Ντόλι, το πρώτο κλωνοποιημένο πρόβατο. Εκτοτε η πρόοδος στη χαρτογράφηση του DNA έχει κάνει θεωρητικά εφικτή την αποκατάσταση αφανισμένων ζώων, ακόμα και αρχαίων ειδών, όπως το μαμούθ. Οι ερευνητές έχουν ήδη ξαναδημιουργήσει κάποιους μικροοργανισμούς, όπως ο ιός της γρίπης του 1918, από γενετικό υλικό που βρέθηκε σε πτώματα της περιόδου εκείνης. Η περίπτωση του αμερικανικού αγριοπερίστερου δεν είναι η μοναδική. Αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται αντίστοιχες προσπάθειες σε πολλές χώρες του κόσμου.

Ωστόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας έχουν οι ερευνητικές ομάδες με πρόσβαση σε κύτταρα διατηρημένα σε υγρό άζωτο. Μία τέτοια περίπτωση είναι αυτή του Μάικ Αρτσερ από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας, που προσπαθεί να κλωνοποιήσει ένα αφανισμένο είδος βατράχου, γνωστό για τη γαστρική αναπαραγωγή του (η κύηση του εμβρύου γίνεται στο στομάχι του βατράχου και η γέννα από το στόμα!). Ο Αρτσερ χρησιμοποιεί κύτταρα που έχουν διατηρηθεί σε υγρό άζωτο από το 1970, δηλαδή λίγο πριν από τον αφανισμό του είδους. Προσπαθεί να ξαναδημιουργήσει το αμφίβιο κλωνοποιώντας αυτά τα κύτταρα μέσα σε αβγά άλλων βατράχων με παρόμοιο DNA. Μέχρι στιγμής έχει καταφέρει να αναπαραγάγει με επιτυχία τα έμβρυα, αλλά όχι ολόκληρο το βάτραχο.

Υπό εξαφάνιση

Η βιοτεχνολογία θα μπορούσε να έχει ουσιαστικότερο ρόλο στη διάσωση ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση. «Οταν έχεις λίγα εναπομείναντα ζώα ενός είδους, αυτά έχουν συνήθως κοντινή συγγένεια, με περιορισμένη γονιδιακή ποικιλία και μικρές πιθανότητες επιτυχίας στην αναπαραγωγή», εξηγεί ο Ολιβερ Ράιντερ από το ζωολογικό κήπο του Σαν Φρανσίσκο. Για παράδειγμα, υπάρχουν μόλις επτά λευκοί ρινόκεροι (Ceratotherium simum cottoni), όλοι ζουν σε αιχμαλωσία και οι τέσσερις που μπορούν να αναπαραχθούν έχουν στενή συγγένεια - αυτό το ζώο, αργά ή γρήγορα, είναι καταδικασμένο να αφανιστεί.

Ο Ράιντερ είναι επικεφαλής ενός εγχειρήματος που ονομάζεται Frozen Ζοο. Μαζί με τους συνεργάτες του καταψύχει κύτταρα σπάνιων ειδών με στόχο τη δημιουργία μιας τράπεζας γενετικού υλικού για μελλοντική χρήση. Μέχρι σήμερα έχουν αποθηκεύσει βλαστικά κύτταρα για το λευκό ρινόκερο, τον άγριο γάιδαρο της Σομαλίας και δύο άλλα είδη υπό εξαφάνιση.

Αναβίωση

 Το τελευταίο αμερικανικό αγριοπερίστερο, η Μάρθα, εκτίθεται βαλσαμωμένο στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας των ΗΠΑ, στην Ουάσιγκτον Η αναβίωση ειδών που έχουν αφανιστεί εδώ και αιώνες αποτελεί μία πολύ δυσκολότερη διαδικασία. Για να το επιτύχουν αυτό, οι επιστήμονες πρέπει πρώτα να βρουν και να χαρτογραφήσουν τη γονιδιακή αλληλουχία των ζώων από αρχαία ευρήματα όπως κόκαλα και δέρμα. Χρησιμοποιώντας τέτοιες τεχνικές, οι ερευνητές έχουν ήδη αναπαραγάγει μερικώς αντίγραφα του DNA του ανθρώπου του Νεάντερταλ και του μαμούθ. Οταν ο γενετικός κώδικας ενός αφανισμένου ζώου χαρτογραφηθεί, προσπαθούν να τροποποιήσουν σταδιακά ένα συγγενές ζώο χρησιμοποιώντας μεθόδους γενετικής μηχανικής.

Για τη δημιουργία ενός μαμούθ, για παράδειγμα, οι ερευνητές μπορούν να προσθέσουν επιλεγμένα γονίδια στα κύτταρα ενός αφρικανικού ελέφαντα, που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερο όγκο και πυκνότερο τρίχωμα. Η ίδια μέθοδος θα χρησιμοποιηθεί και για το αμερικανικό περιστέρι, ένα εγχείρημα που ο Μπραντ χρηματοδοτεί σχεδόν αποκλειστικά μόνος του σε συνεργασία με έναν μόνο ερευνητή, τον Μπεν Νόβακ. Πρόκειται για έναν μεταπτυχιακό φοιτητή ο οποίος ξεκίνησε να χαρτογραφεί την αλληλουχία του DNA του περιστεριού χρησιμοποιώντας μουσειακά εκθέματα.

Προβλήματα

Το μεγάλο εμπόδιο που αντιμετωπίζουν είναι πως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει η γενετική τεχνολογία για την κλωνοποίηση πτηνών. Ακόμα όμως και αν αυτό ήταν άμεσα εφικτό, ο Νόβακ λέει πως θα παρουσιαζόταν μία σειρά επιπλέον προβλημάτων. «Αναρωτιέμαι αν θα έπρεπε να βάψω τα άλλα περιστέρια καφέ, για να κάνω τα νεογνά να πιστέψουν πως αυτοί είναι οι αληθινοί τους γονείς», δηλώνει χαρακτηριστικά. Το αμερικανικό αγριοπερίστερο ήταν ένα ιδιαίτερα κοινωνικό είδος - η δημιουργία μερικών νέων πουλιών με παρόμοια εμφάνιση δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα αναβίωνε τις συμπεριφορές που χαρακτήριζαν το είδος, τονίζει ο ίδιος.

Πολλοί επιστήμονες αντιμετωπίζουν την ιδέα αυτή με προβληματισμό. Επειδή η φύση συνεχίζει ακάθεκτη την πορεία της, όταν ένα είδος αφανιστεί, η ξαφνική επαναφορά ειδών σε αυτήν πιθανότατα να είναι επιζήμια για τα οικοσυστήματα - με τα νέα είδη να λειτουργούν ως εισβολείς. Επίσης, ο τρόπος που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το περιβάλλον έχει αλλάξει σημαντικά. Σμήνη από περιστέρια που μπορούν να κατακλύσουν τον ουρανό επί πολλές ώρες θα δημιουργήσουν πιθανότατα σοβαρούς κινδύνους για τη σύγχρονη αεροπορία...

ΠΗΓΗ: enet.gr