«Ο πάπυρος του Ιησού»!..
Διαβάστε τα συγκλονιστικά στοιχεία από την ανακάλυψη τριών τεμαχίων παπύρου, που αποδεικνύουν ότι τα Ευαγγέλια εγράφησαν από αυτόπτες μάρτυρες της εποχής του Ιησού!.. Άλλη μία περίτρανη απόδειξη περί της ιστορικότητας του Ιησού και των ευαγγελίων, τα οποία εγράφησαν στα ελληνικά, μία γλώσσα που γνώριζε ο Ιησούς Χριστός!..
ΕΝΑ δημοσίευμα αθηναϊκής εφημερίδος υπό τον τίτλον: «ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ», που δημοσιεύθηκε στον ελληνικό Τύπο, ήρθε να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της ανεμελιάς και αμεριμνησίας τόσων αιώνων, σχετικώς με το αν υπήρχαν χειρόγραφα κείμενα την εποχή που έζησε ο Ιησούς.
Κοντολογίς, ένας Γερμανός παπυρολόγος, ο Κάρστεν Θιέντε υποστηρίζει ότι η Καινή Διαθήκη, ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα του κόσμου, εγράφη από ανθρώπους που γνώρισαν τον Ιησού Χριστό, επιβεβαιώνοντας την άποψη της Εκκλησίας ότι η Καινή Διαθήκη είναι σχεδόν σύγχρονη με τον ίδιο τον Χριστιανισμό και πως τα Ευαγγέλια εγράφησαν πράγματι από τους μαθητές του Ιησού ή τους διαδόχους τους!.
Επειδή, λοιπόν, τελευταίως ακούγεται και μία – ανιστόρητη, κατά την ταπεινή μας άποψη- θεωρία, ότι τα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης εγράφησαν πολύ αργότερα από την εποχή που έζησε ο Χριστός, αποκαλύπτουμε στο βιβλίο αυτό τι δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Τα Νέα» της Τετάρτης 28 Δεκεμβρίου 1994, η οποία, σύμφωνα με την έρευνα που έκανε, βρήκε «ξεχασμένο» στην Βιβλιοθήκη της Μαγδαληνής έναν πάπυρο που ανατρέπει την θεωρία των αμφισβητιών λέγοντας ότι τα Ευαγγέλια εγράφησαν από ανθρώπους που εγνώρισαν τον Ιησού Χριστό:
«…Η ριζοσπαστική άποψη του κ. Θίντε στηρίζεται σε τρία σπαράγματα αιγυπτιακού παπύρου με αποσπάσματα από το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» που βρίσκονταν ξεχασμένα στη Βιβλιοθήκη της Μαγδαληνής στην Οξφόρδη. Μέχρι τώρα, ο πάπυρος της Μαγδαληνής εθεωρείτο ότι χρονολογείται στα τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Θίντε, ο πάπυρος είναι πολύ παλαιότερος και μάλιστα πρόκειται για το αρχαιότερο δείγμα της Καινής Διαθήκης που έχει βρεθεί. Οι συνέπειες από αυτή τη χρονολόγηση, είναι πολλές. Αμέσως προκύπτει ότι ο Χριστιανισμός ήταν πολύ ανεπτυγμένος και συνυπήρχε με τον Ιουδαϊσμό πριν το 70 μ.Χ. Κυρίως, όμως, προκύπτει ότι το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» δεν είναι μια εκδοχή της προφορικής παράδοσης του 2ου αιώνα, αλλά η αφήγηση ενός αυτόπτη μάρτυρα. Η θεωρία του Θίντε ήδη έχει προκαλέσει το δέος των συναδέλφων του για την ανακάλυψή του, όπως και τις πρώτες αντιρρήσεις για την τόσο πρώιμη χρονολόγηση που προτείνει. Εξετάζοντας τους παπύρους στη διάρκεια τεσσάρων ταξιδιών στην Οξφόρδη, ο κ. Θίντε διαπίστωσε ότι το είδος της γραφής αυτού του χειρογράφου ήταν πολύ διαδεδομένο κατά τον 1ο π.Χ. αιώνα αλλά ξέφτισε κατά τα μέσα του 1ου μ.Χ. αιώνα. Βαθμηδόν, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το χέρι που έγραψε τον συγκεκριμένο πάπυρο ήταν εκατό χρόνια παλαιότερο απ' ό,τι εθεωρείτο. Επιβεβαιώνεται έτσι η άποψη της Εκκλησίας ότι η Καινή Διαθήκη είναι σχεδόν σύγχρονη με τον ίδιο τον Χριστιανισμό και ότι τα Ευαγγέλια γράφηκαν πράγματι από τους μαθητές του Ιησού ή τους διαδόχους τους
Νέα χρονολόγηση!.
Όπως προκύπτει από τη νέα χρονολόγηση, οι πρώτοι γραφείς της Καινής Διαθήκης έγραφαν σε μια καλλιεργημένη ελληνική γλώσσα, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα μιας εγγράμματης κοινωνίας. Η νέα θρησκεία αναπτύχθηκε πολύ πρώιμα. Στα μέσα του 1ου μ.Χ. αιώνα υπήρχε ήδη μια πλατιά κοινωνία πιστών, που χρησιμοποιούσε τα ιερά ονόματα όπως «Ιησούς», και «Κύριε» μόλις μια γενιά μετά τη Σταύρωση. Μ' άλλα λόγια, η θεότητα του Χριστού είχε αναγνωρισθεί αιώνες πριν από την επίσημη αποδοχή της από την Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας, το 325 μ.Χ. Σημαίνει επίσης ότι η αναγνώριση της Θεότητας του Ιησού έγινε πριν από το τέλος του Κλασικού Ιουδαϊσμού που ήρθε με την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ.
Ο πάπυρος της Βιβλιοθήκης της Μαγδαληνής ανήκε σ' έναν Άγγλο ιερέα απόφοιτο του Κολεγίου που υπηρέτησε στο Λούξορ της Αιγύπτου, τον αιδεσιμώτατο κ. Χιούλιτ, ο οποίος αργότερα βρήκε τραγικό θάνατο στο σπίτι του στη διάρκεια ενός σεισμού στη Μεσσήνη της Σικελίας το 1908. Παραμένει άγνωστο πώς ακριβώς βρέθηκε στην κατοχή του και γιατί τον κληροδότησε στην Οξφόρδη και αν υπήρχαν και άλλα κομμάτια που χάθηκαν στα ερείπια του σπιτιού του.
Ο καθηγητής Πίτερ Πάρσον της Εκκλησίας του Χριστού της Οξφόρδης θεωρεί ότι οι ισχυρισμοί του Θίντε δεν είναι πειστικοί, αν και παραδέχεται ότι είναι εξίσου δύσκολο να καταρριφθούν, επειδή το συγκριτικό υλικό που υπάρχει από τον 1ο αιώνα είναι ελάχιστο. Όμως, βεβαιώνει ότι όλα τα σωζόμενα χριστιανικά κείμενα από την Αίγυπτο είναι μετά το 200 μ.Χ.
Άλλοι συνάδελφοι του στη Βρετανική Ακαδημία πιστεύουν ότι ο πάπυρος είναι του 3ου ή 4ου μ.Χ. αιώνα, αλλά μένει ακόμα η ετυμηγορία της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας, η οποία βεβαίως αναμένει τη δημοσίευση της ριζοσπαστικής θεωρίας του κ. Θίντε.
Όπως αντιλαμβάνονται οι αναγνώστες η νέα αυτή αποκάλυψις έρχεται να επιβεβαιώση για μία ακόμη φορά την Εκκλησία η οποία από τα χρόνια εκείνα έλεγε πως τα Ευαγγέλια τα έγραψαν άνθρωποι που εγνώρισαν τον ίδιο τον Ιησού Χριστό και έζησαν την εποχή που αυτός εδίδασκε στην Γαλιλαία και όχι μόνον!…»
Το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ
ΕΙΝΑΙ γεγονός, ότι τα τελευταία χρόνια η Επιστήμη της παπυρολογίας, που ασχολείται με τη μελέτη και την ταξινόμηση των παπύρων, από άποψη παλαιογραφική και περιεχομένου, έχει αναχθεί σε υψηλή επιστημονική βαθμίδα και με τις έρευνες της βοηθά τη φιλολογία και την ιστορία των αρχαίων πολιτισμών της Μεσογείου (1).
Οι μεγαλύτερες συλλογές παπύρων βρίσκονται στην Οξφόρδη, στο Βρετανικό Μουσείο, στα μουσεία Βερολίνου, Καΐρου, Μονάχου, Λειψίας, στα πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών κ.α. Οι περισσότεροι πάπυροι είναι γραμμένοι στα ελληνικά, λίγοι στα λατινικά και λιγότεροι στα κοπτικά, αραμαϊκά και αραβικά.
Από τα μέχρι τούδε ευρήματα γνωρίζουμε ότι οι σπουδαιότεροι πάπυροι με αρχαία ελληνικά κείμενα περιλαμβάνουν ωδές του Βακχυλίδη, την «Αθηναίων Πολιτεία» του Αριστοτέλη, τους «Ιχνευτές» του Σοφοκλή, αποσπάσματα από το έργο της Σαπφώς, του Αλκαίου, του Μένανδρου, του Πίνδαρου, του Έφορου, του Λυσία κ.ά.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανακαλύφθηκαν 800 κιβώτια με αρχαίους ελληνικούς παπύρους (!) μέσα στους οποίους θα υπάρχουν, ασφαλώς, και άγνωστα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και (γιατί όχι;) των Ευαγγελίων ή άλλων παπύρων διαφόρων συγγραφέων, που ήσαν σύγχρονοι του Ιησού.
Τι είναι ο πάπυρος
Ευθύς εξ αρχής θα πρέπει να δώσουμε τον ορισμό του παπύρου, ο οποίος, σύμφωνα με το Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας των Εκδόσεων Παπύρου σημαίνει τα εξής:
πάπυρος
ο, ΝΜΑ, και πάπυρος, ἡ, Α· 1. το υδροχαρές φυτό Cyperus papyrus, γνωστότερο σήμερα είδος τού γένους κύπερος, από τις λωρίδες τού στελέχους τού οποίου κατασκεύαζαν οι Αιγύπτιοι την ομώνυμη γραφική ύλη και το οποίο ήταν αρχικά ιθαγενές τής βόρειας και τροπικής Αφρικής, όπου υπήρχε αυτοφυές σε αφθονία κατά μήκος τής όχθης τών ποταμών, εξαπλώθηκε όμως σε όλη την περιοχή τής Μεσογείου και στη νοτιοδυτική Ασία· 2. καθετί που κατασκευάζεται από το φυτό αυτό («ἐκ παπύρου καὶ κόλλης χάρτης κατασκευασθείς», Νείλ.)· || (νεοελλ.) (συνεκδ.) κάθε κείμενο γραμμένο σε «χαρτί» παρασκευασμένο από το φυτό αυτό· || (αρχ.) η ρίζα τού φυτού αυτού, την οποία χρησιμοποιούσαν ως τροφή.
[ΕΤΥΜΟΛ. Λ., κατά την επικρατέστερη άποψη, αιγυπτιακής προέλευσης, πιθ. από την αιγυπτ. φρ. pa-p-ouro «βασιλικός» (πρβλ. και λ. βύβλος)].
Είναι γνωστόν, ότι οι πάπυροι, που ήταν για πολλά χρόνια η γραφική ύλη των αρχαίων, κατασκευάζονταν στην Αίγυπτο με ειδική επεξεργασία της ψίχας του φυτού. Έκοβαν την ψίχα (εντεριώνη) σε λεπτές λουρίδες, τις οποίες κολλούσαν σε δύο στρώματα τη μία κοντά στην άλλη για να έχουν σταθερότητα και δημιουργούσαν έτσι ταινίες ανάλογα με το μήκος του κειμένου που θα έγραφαν. Τα κείμενα γράφονταν με μελανωμένο μυτερό καλάμι και πολλές φορές τους διακοσμούσαν με διάφορα χρώματα ειδικής μελάνης, που άντεχε στο χρόνο.
Οι παλιότεροι πάπυροι ανάγονται στον 4ο και τον 3ο αι. π.Χ. Περιλαμβάνουν έγγραφα της καθημερινής ζωής (επιστολές, διαθήκες κτλ.) και κείμενα της κλασικής φιλολογίας.
Η χρήση του παπύρου γενικεύτηκε στα αρχαία κέντρα της Μεσογείου κατά τον 9ο αι. π.Χ. και περιορίστηκε μετά την εμφάνιση της περγαμηνής κατά την ελληνιστική και βυζαντινή περίοδο. Το 13ο αι. σταμάτησε η καλλιέργεια του φυτού, συνεχίστηκε μόνο η παραγωγή παπύρου για τα επίσημα αυτοκρατορικά έγγραφα (2)
Τον τελευταίο καιρό, ιδίως μετά την αποκάλυψη ότι στα υπόγεια του πανεπιστημίου της Οξφόρδης βρέθηκαν 800 κιβώτια με πάπυρους της Οξυρύγχου (3), που γράφουμε και μέσα στον δεύτερο τόμο του βιβλίου μας «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα» (4), φούντωσε το ενδιαφέρον των μελετητών και των πάσης φύσεως ενδιαφερομένων (αρχαιολόγων, παπυρολόγων, ιστορικών ερευνητών, πανεπιστημιακών δασκάλων, φοιτητών, σπουδαστών, κλπ), με αποτέλεσμα κάθε μέρα που περνάει να έχουμε σχεδόν και από μία είδηση.
«Ο πάπυρος του Ιησού»
Φαντασθείτε την έκπληξη του γράφοντος όταν είδε την εφημερίδα «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», να προσφέρει στους αναγνώστες της ένα διπλό DVD, που έφερε τον τίτλο: «Ένας πάπυρος από τα χρόνια του Ιησού», του Discovery Channel, όπου - ούτε λίγο ούτε πολύ- μαθαίνουμε ότι βρέθηκαν τρία τεμάχια παπύρων που αποδεικνύουν ότι τα Ευαγγέλια εγράφησαν την εποχή του Ιησού και μάλιστα από αυτόπτες μάρτυρες!
Θα κάνω κατάχρηση της καλοσύνης αυτής της μεγάλης προσφοράς των παραπάνω εκδοτών και θα πω ότι τα όσα αποκαλύπτονται μέσα σ’ αυτό το διπλό ντοκιμαντέρ είναι εκπληκτικά, αφού μέχρι πρότινος όλοι μας υποθέταμε ότι τα Ευαγγέλια είχαν γραφτεί πολύ αργότερα από τον θάνατο του Ιησού κι ότι ήσαν ιστορίες που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά. Στην καλύτερη των περιπτώσεων μία συλλογή μακρινών αναμνήσεων. Αυτή η άποψη όμως αναθεωρήθηκε βάσει στοιχείων που βρέθηκαν στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Και είναι γεγονός, ότι μετά την ανακάλυψη των παπύρων της Νεκράς Θαλάσσης δεν υπήρχε άλλη σημαντική ανακάλυψη στην βιβλική έρευνα όσο αυτή.
Κοντολογίς, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1994 οι «Τάϊμς» του Λονδίνου δημοσίευσαν για πρώτη φορά το θέμα των παπύρων του Ιησού. Το άρθρο αναφερόταν στον θαυμαστό ισχυρισμό ενός Καθηγητή με το όνομα Κάρστεν Θιέντ (Carsten Thiend) πως περικοπές από το Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο παρέχουν αποδείξεις, ότι τα Ευαγγέλια γράφτηκαν και διαβάστηκαν από ανθρώπους, που είδαν την Ανάσταση του Ιησού με τα ίδια τους τα μάτια. Ο άνθρωπος που δημοσίευσε την ιστορία ήταν ο Μάθιου Ντ’ Ανκόνα (Matthew D’ Ancona) ο οποίος είναι τώρα αρχισυντάκτης της «Σάντεϊ Τέλεγκραφ».
Ο άνθρωπος αυτός, που δούλευε για τους «Τάϊμς» του Λονδίνου όταν πρωτοάκουσε για τους παπύρους του Ιησού, είπε ότι η πρώτη αίσθηση που πήρε από την ιστορία ήταν ότι πρόκειται για κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο. Εδώ υπήρχε ένα ψήγμα παπύρου, τρία μικρά αποσπάσματα από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. «Αυτό βέβαια το γνωρίζαμε. Κι ένας Γερμανός δάσκαλος, τον οποίον δεν είχα συναντήσει ποτέ, ισχυριζόταν ότι ήσαν πανάρχαια και χρονολογούνταν –κατά πάσαν πιθανότητα- γύρω στο 60 μ.Χ., πράγμα το οποίο για κάποιον, όπως εγώ, που δεν είμαι γνώστης του ζητήματος, ακουγόταν εξαιρετικό»
Είναι αλήθεια ότι μέχρι τώρα το μόνο υπαρκτό στοιχείο της χρονολογίας γραφής των Ευαγγελίων ήταν ένα ψήγμα του Κατά Ιωάννην ευαγγελίου. Αυτό έχει χρονολογηθεί το 125 μ.Χ. περίπου 100 χρόνια μετά τον θάνατο του Ιησού. Οποιοσδήποτε έζησε κατά την διάρκεια των ιδίων γεγονότων της ζωής του, θα είχε ήδη πεθάνει εδώ και καιρό. Σύμφωνα με τον Θιέντ ο πάπυρος του Ιησού αποτελεί φυσική απόδειξη ότι τα ευαγγέλια είχαν γραφτεί πολύ νωρίτερα βασισμένα σε μαρτυρίες αυτοπτών (ή αυτόπτων) μαρτύρων, που δημιούργησαν τον πρώτο συνδετικό κρίκο των καταγεγραμμένων ευαγγελικών περικοπών και της πραγματικής ζωής του Ιησού.
Αυτά τα τρία μικροσκοπικά κομμάτια, που σε μέγεθος δεν ξεπερνούν όλα μαζί μια πιστωτική κάρτα, δεν σου κάνουν καμία εντύπωση όταν τα πρωτοβλέπεις. Έχουν χαραγμένες γραφές επάνω τους από το 26ο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον ευαγγελίου. Μπορεί κανείς να διαβάσει μερικές λέξεις από κάθε κομματάκι. Είναι από τους στίχους που αφορούν τις τελευταίες ημέρες της ζωής του Ιησού!
Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, το ένα απ’ αυτά αναφέρεται στη Μαρία Μαγδαληνή και την επάλειψη, που έκανε, όπου και λέει: «Μια γυναίκα τον πλησίασε κρατώντας αλαβάστρινο βάζο με ακριβό μύρο και του έλουσε τα μαλλιά.» (6).
Σε άλλο κομμάτι αναφέρεται η προδοσία από τον Ιούδα τον Ισκαριώτη, όπου και είναι γραμμένο: «Ο άνθρωπος με τον όνομα Ιούδας ο Ισκαριώτης πλησίασε τον Αρχιερέα και είπε τι θα μου δώσετε αν σας τον παραδώσω;» (7)
Και το τρίτο κομμάτι αναφέρεται στο Μυστικό Δείπνο όπου ο Ιησούς λέει στους Αποστόλους ότι ένας απ’ αυτούς θα τον προδώσει: «Κάποιος που έχει βουτήξει το χέρι του στο ίδιο πιάτο με το δικό μου θα με προδώσει. Και ο Υιός του Θεού θα ακολουθήσει τη μοίρα του.» (8)
Βεβαίως, παρά τον γενικό ενθουσιασμό, υπήρξαν αντιρρήσεις και μέσα στον πανεπιστημιακό χώρο. Ο καθηγητής Γκράχαμ Στάντον, πρώην Πρόεδρος της Διεθνούς Κοινότητας Μελετητών της Καινής Διαθήκης και Καθηγητής στο Κολλέγιο Μιγκ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, λέει πως ο ισχυρισμός για την χρονολόγηση στα μέσα του πρώτου αιώνα των ψηγμάτων του Κατά Ματθαίον ευαγγελίου είναι ορθός. Και μαζί με αυτόν όλοι σχεδόν οι μελετητές του ζητήματος πιστεύουν πως οι περικοπές χρονολογούνται στα τέλη του 2ου αιώνα μετά Χριστόν. «Τα στοιχεία μας οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση και μιας κι εδώ και σαράντα χρόνια έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα του ζητήματος, δεν βλέπω κανένα λόγο να την αλλάξουμε τώρα».
Ο Ντ’ Ανκόνα κατάλαβε ότι η ανακάλυψη του Θιέντ δημιούργησε διαφωνίες και θέλησε να μάθει περισσότερα. Άκουσε και τις δύο αντίθετες απόψεις, αλλά προτίμησε να ψάξει βαθύτερα και να στοιχειοθετήσει τη δική του άποψη. Αλλά προτού εμβαθύνει στη σύγχρονη μελέτη του Θιέντ, ο Ντ’ Ανκόνα είχε άλλο μυστήριο να ξετυλίξει: Πώς ένα αρχαίο ελληνικό εύρημα βρέθηκε στην Οξφόρδη και τράβηξε την προσοχή ενός Γερμανού μελετητή;
Στο Κολλέγιο «Μαγδαληνή» της Οξφόρδης…
Ο Ντ’ Ανκόνα πήγε στο Κολλέγιο Μαγδαληνή της Οξφόρδης για να βρει στοιχεία στο μαγευτικό βικτωριανό εκκλησάκι. Είναι γεγονός, ότι στη βιβλιοθήκη αυτού του Κολλεγίου ο Κάρστεν Θιέντ πρωτοείδε τον πάπυρο του Ιησού Χριστού.
Τα γεγονότα, όμως, είναι αλυσιδωτά και πρέπει κανείς να δει τους κρίκους που τα συνδέουν. Κι εδώ μαθαίνουμε, ότι ο Τσαρς Χούλιτ ήταν ο άνθρωπος που έδειξε στον Θιέντ τον πάπυρο του Ιησού. Κατά τη διάρκεια της φοίτησής του, γύρω στο 1882 μέχρι το 1886 είχε μελετήσει πολλές αρχαίες γραφές και μεταξύ αυτών τα ευαγγέλια στο ελληνικό πρωτότυπο. Αυτή η μελέτη του έδωσε τη δυνατότητα χρόνια μετά να αναγνωρίσει στα ψήγματα παπύρου του Ιησού τις γραφές του Κατά Ματθαίον ευαγγελίου. Στη συνέχεια έγινε ιερέας και ταξίδεψε μακριά στην Αίγυπτο, ώστε να μάθει την πραγματική αλήθεια για τον «πάπυρο του Ιησού».
Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο ο Ντ’ Ανκόνα ακολουθεί τα ίχνη του Χούλιτ για ν’ ανακαλύψει αυτός όσα ο Χούλιτ δεν μπόρεσε να πει στους ανθρώπους. Έτσι έφθασε εκεί που διέμενε ο Χούλιτ, στο ξενοδοχείο «Λούξορ», που βρίσκεται πολύ κοντά από τον αρχαίο αιγυπτιακό ναό του Λούξορ.
Ο Ντ’ Ανκόνα συνέχισε την έρευνα στα ίχνη του Χούλιτ και του παπύρου. Τα ίχνη του δυσεύρετου βικτωριανού ιερέα έχουν πια χαθεί. Ήταν όμως σίγουρα κάπου στο Λούξορ όταν ανακάλυψε τον πάπυρο του Ιησού. Οπότε ο Ντ’ Ανκόνα έπρεπε να ερευνήσει κι άλλο προτού να συνδέσει τον πάπυρο με τον Χούλιτ κι αυτή τη πόλη. Πήγε, λοιπόν, σε μία αγορά όπου σίγουρα ο Χούλιτ αφόρασε τα κομματάκια του «παπύρου του Ιησού»
Η μελέτη του Χούλιτ τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα κομματάκια αυτά χρονολογούνταν γύρω στον 3ον αιώνα. Προφανώς καταλάβαινε ότι ανακάλυψε κάτι σημαντικό κι ανυπομονούσε να επιβεβαιωθεί. Σφράγισε, λοιπόν, τον πάπυρο και τον ταχυδρόμησε στο παλιό του Κολλέγιο στην Οξφόρδη. Επρόκειτο να πάρει μεγάλη απογοήτευση με τον τρόπο που μεταχειρίστηκαν, όμως, το πολύτιμα εύρημά του οι καθηγητές της Οξφόρδης.
Τον Οκτώβριο του 1901, λοιπόν, ο αιδεσιμότατος Τσαρς Χούλιτ έστειλε τρία κομματάκια πάπυρους στην Οξφόρδη. Είχε την ελπίδα πως θα ενθουσιάζονταν με την ανακάλυψή του, όσο κι αυτός.
Ο Χούλιτ περίμενε ανυπόμονα κάποια αναγνώριση από το Κολλέγιο Μαγδαληνή, που είχε λάβει τον πολύτιμο πάπυρο του Ιησού, αλλά δεν ήρθε καμία. Έτσι έγραψε στο βιβλιοθηκάριο του Κολλλεγίου: «Ελπίζω πως τα λήματα του πάπυρου έχουν φτάσει με ασφάλεια. Έχουν αποσταλεί συστημένα από την μητέρα μου την 11η ή την 12η Οκτωβρίου, αλλά ούτε εκείνη ούτε εγώ γνωρίζουμε κάτι για την άφιξή τους.»
Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, το γράμμα του Χούλιτ είναι το μόνο τεκμήριο της ανακάλυψης και της δωρεάς του πάπυρου του Ιησού στο Κολλέγιο, που είναι τώρα το πιο πολυσυζητημένο απόσπασμα της Καινής Διαθήκης στον κόσμο. Αυτό που κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ενημερώσει τον Χούλιτ ήταν πως ο πάπυρος είχε σταλεί στον Άρθουρ Χάντ.
Ο Χαντ ήταν ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στη διατήρηση και χρονολόγηση παπύρων, αφού είχε εδραιώσει τη φήμη του με τη δουλειά του στους πάπυρους της περιοχής Οξυρύγχου στη μεγάλη ανακάλυψη που έγινε στην αιγυπτιακή έρημο.
Οι πάπυροι της Οξυρύγχου
Οι πάπυροι της Οξυρύγχου, όπως γράφουμε και μέσα στο βιβλίο μας «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα» (9), ανακαλύφθηκαν διατηρημένοι κάτω από την άμμο σε μια αρχαία χωματερή έξω από την ομώνυμη πόλη. Συμπεριλαμβάνονταν εκατοντάδες λίστες γραμμάτων και ποιημάτων.
Οξύρρυγχος της Αιγύπτου. Οι ανασκαφές του 1898 έφεραν στο φως εκατοντάδες αρχαία ελληνικά χειρόγραφα, τα οποία, όπως αποκαλύφθηκε , φυλάσσονται μέσα σε 800 κιβώτια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης!.. Εκεί, λένε, βρέθηκε και το «χειρόγραφο του Ιησού»!..
Η Οξύρρυγχος είναι μία αρχαία πόλη της Άνω Αιγύπτου, στη δυτική όχθη της κοιλάδας του Νείλου, που η ελληνική της ονομασία προέρχεται από το ιερό ψάρι οξύρρυγχο, που το λάτρευαν οι κάτοικοι της, και που για χάρη του είχαν πολεμήσει με τους γείτονές τους Κυνοπολίτες, επειδή έτρωγαν αυτό το ψάρι.
Η πιο γνωστή περίοδος της πόλης αυτής τοποθετείται ανάμεσα στο 250 π.Χ. και στο 700 μ.Χ., εποχή στην οποία χρονολογούνται πάπυροι γραμμένοι στην ελληνική και στη λατινική, όπως επίσης στην αιγυπτιακή, στην κοπτική, στην εβραϊκή, στη συριακή και στην αραβική γλώσσα, που βρέθηκαν στην τοποθεσία της.
Οι ανασκαφές αποδείξανε ότι η ελληνορωμαϊκή πόλη περιβαλλόταν από τείχος και οι κυριότεροι δρόμοι της ήταν αψιδωτοί. Μέχρι σήμερα η αρχαιολογική αυτή έρευνα είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη συγκεντρωμένων πάπυρων, που έγινε ποτέ.
Σύμφωνα με τον Χαντ αποκόμματα από τα βιβλία, όπως ο πάπυρος του Ιησού, χρονολογούνται περίπου στα τέλη του 3ου αιώνα ως τις αρχές του 4ου και όχι πριν απ’ αυτό. Άρα λοιπόν δεν μας προκαλεί έκπληξη που στην αναφορά του στο Κολλέγιο χρονολόγησε τον πάπυρο στις αρχές του 4ου αιώνα, εκατοντάδες χρόνια μετά τον θάνατο του Ιησού. Δεν παρατήρησε τίποτα το εξαιρετικό στα λήμματα του πάπυρου.
Ο βιβλιοθηκάριος του Κολλεγίου ανατοποθέτησε τα κομμάτια του πάπυρου σε μια απομακρυσμένη βιτρίνα, σε μια γωνιά της βιβλιοθήκης. Κι όσο για τον Χούλιτ, η θητεία του σαν ιερέας στο Λούξορ είχε πια φτάσει στο τέλος της. Με γυναίκα και παιδιά πια τοποθετήθηκε απέναντι στη Μεσόγειο, σε μια πόλη της Μεσσηνίας στην Ιταλία. Αποδείχτηκε τελικά πως αυτό ήταν μοιραία κίνηση. Στις 28 Δεκεμβρίου του 1908 η Μεσσηνία χτυπήθηκε από τον πιο καταστροφικό σεισμό που έγινε ποτέ στον δυτικό κόσμο. Μέσα σε 25 δευτερόλεπτα μονάχα 150.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν στα κρεβάτια τους! Το 98% των κτιρίων καταστράφηκε. Ο Τσαρς Χούλιτ ήταν ανάμεσα στους νεκρούς. Η γυναίκα τους και τα τέσσερά τους παιδιά χάθηκαν μαζί του κάτω απ’ τα ερείπια!..
Το 1994 κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στη γυναίκα του, που έμενε κοντά στην Οξφόρδη, ο Θιέντ βρήκε την ευκαιρία να εξετάσει τα τρία κομμάτια του πάπυρου, που βρίσκονταν στην Βιβλιοθήκη του Κολλεγίου Μαγδαληνή. Είχε ήδη διαβάσει τις μελέτες άλλων ειδικών και είχε δει αντίγραφα των κομματιών, αλλά ήταν η πρώτη φορά που αντίκριζε τα πρωτότυπα. Δεν είχε μεγάλες προσδοκίες ότι θα ανακάλυπτε κάτι συναρπαστικό. Αλλά όταν αντίκρισε τον πάπυρο του Ιησού κατάλαβε αμέσως ότι ήταν κάτι εξαιρετικό. Ο Ντ’ Ανκόνα κανόνισε να συναντηθεί με τον Θιέντ στην Οξφόρδη.
Η πείρα του Θιέντ τον οδηγούσε στο συμπέρασμα πως αυτά τα κομμάτια του Ευαγγελίου ίσως να ήταν τα αρχαιότερα που έχουν ανακαλυφτεί ποτέ. Κομμάτια από ένα χειρόγραφο τόσο παλιό, που θα μπορούσε να είχε γραφεί και από ανθρώπους σύγχρονους του Ιησού, ανθρώπους που είδαν με τα ίδια τους τα μάτια τα δραματικά γεγονότα της ζωής του!
Η λογική λέει ότι τα ευαγγέλια είναι αδύνατον να έχουν γραφεί πριν το θάνατο του Ιησού το 30 μ.Χ. μια και τα τέσσερα ευαγγέλια αναφέρονται στη Σταύρωση. Πρέπει λογικά να έχουν γραφτεί λίγο αργότερα από το θάνατό του. Άνθρωποι που έζησαν την ίδια χρονική περίοδο με τον Ιησού και είχαν την δυνατότητα να καταγράψουν τα όσα είδαν, είναι αυτοί που έζησαν την περίοδο των αυτοπτών μαρτύρων.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι, χρονολογικά, η περίοδος αυτή τελειώνει περίπου το 70 μ.Χ. Αυτή ήταν η χρονιά που ο ναός της Ιερουσαλήμ καταστράφηκε και η χριστιανική κοινότητα διασκορπίστηκε. Η περίοδος αυτή είναι κρίσιμη για τη μελέτη του Θιέντ. Όσο κοντύτερα χρονολογηθεί ο πάπυρος του Ιησού με την περίοδο των αυτοπτών μαρτύρων, τόσο σημαντικότερα είναι τα ευρήματά του.
Προτού ο Θιέντ ξεκινήσει να χρονολογεί τον πάπυρο, εξέτασε το παραμικρό σημάδι και γράμμα που υπήρχε, για να ανακαλύψει οποιοδήποτε στοιχείο που μπορούσε να τον οδηγήσει σε μια καινούργια ερμηνεία του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου. Για τους μελετητές της Καινής Διαθήκης και των πάπυρων μια νέα ερμηνεία του Ευαγγελίου βασισμένη στις αρχαίες γραφές είναι εξίσου σημαντική, αν όχι η σημαντικότερη. Μια και τα περισσότερα γράμματα του πάπυρου ήταν κατεστραμμένα, η αποκρυπτογράφησή τους απαιτούσε πολύ περισσότερα από γνώση ελληνικών και έμπειρο μάτι.
Με σαρωτή ακτίνων λέϊζερ…
Ο Θιέντ κατόρθωσε να φέρει την τελευταία λέξη της τεχνολογίας για το εγχείρημα: Ένα υπερευαίσθητο και παντοδύναμο σαρωτή ακτίνων λέϊζερ. Αυτό το μικροσκόπιο έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει έως και 20 διαφορετικά στρώματα παπύρων και να μελετήσει το ύψος και το βάθος του μελανιού πάνω στο φύλλο του πάπυρου.
Ο υπολογιστής, με βάση αυτές τις πληροφορίες, φτιάχνει μια τρισδιάστατη εικόνα, ξεχωριστή για κάθε γράμμα ή σημάδι μελανιού, πράγματα που το ανθρώπινο μάτι ή ένα κανονικών δυνατοτήτων μικροσκόπιο, μπορεί να εστιάσουν, δεν υπάρχει περίπτωση να ξεφύγουν απ’ αυτό το μικροσκόπιο.
Ο Θιέντ χρησιμοποίησε το μικροσκόπιο για να εξετάσει ένα μαύρο σημάδι μελανιού πάνω στο κομμάτι του πάπυρου. Προηγούμενοι μελετητές που δούλεψαν χωρίς το μικροσκόπιο, απλά υπέθεσαν ότι πρόκειται για κομμάτι κατεστραμμένου γράμματος. Το μικροσκόπιο σκανάρισε τον πάπυρο. Μετά μέσω υπολογιστή, εξετάσθηκε το βάθος του μελανιού στο χαρτί του αμφισβητούμενου σημαδιού και συγκρίθηκε με το βάθος των άλλων γραμμάτων.
Το μικροσκόπιο αποδεικνύει ότι αυτό το σημάδι στο μελάνι στο κέντρο της εικόνας έχει βάθος στο χαρτί 0, 4 εκατομμυριοστά, ενώ οποιοδήποτε γράμμα επάνω στον ίδιο πάπυρο έχει βάθος 12, 1. Άρα επιβεβαιωνόμαστε!.. Δεν είναι μέρος κάποιου κατεστραμμένου γράμματος, δεν είναι ούτε σημείο στίξης, είναι μια ατασθαλία στη γραφή, μια απλή μουτζούρα, ένα σημαδάκι που απλά έμεινε πάνω στον πάπυρο.
Οι ειδικοί πίστευαν πως το σημάδι από το μελάνι, είτε ήταν σημείο στίξης, είτε κάποιο κατεστραμμένο γράμμα. Αλλά η έρευνα του Θιέντ δείχνει πως πρόκειται απλά για μια ατασθαλία κατά τη διάρκεια της γραφής.
Δυστυχώς το μικροσκόπιο αυτό δεν μπορεί να αποκαλύψει μια ακριβή ημερομηνία για τα αποκόμματα. Η ραδιοανθρακομέτρηση δεν χρησιμεύει καθόλου στην περίπτωση του πάπυρου του Ιησού για πολλούς λόγους:
α) γιατί τα κομμάτια είναι πάρα πολύ μικρά
β) το τεστ αυτό θα εύρισκε την χρονολογία του υλικού και όχι της γραφής και
γ) γιατί αυτή η μέθοδος έχει όρια ακριβούς χρονολόγησης στα 50 χρόνια.
Συγκριτική παπυρολογία
Για να βρούμε την ακριβή ημερομηνία του πάπυρου, συγκριτικές μέθοδοι είναι πιο ενδεδειγμένες. Γι’ αυτό λοιπόν το λόγο ο Θιέντ έπρεπε να στραφεί περισσότερο στην αρχαιότητα, παρά στις εξελιγμένες μεθόδους της τεχνολογίας.
Βέβαια όταν θέλει κανείς να χρονολογήσει ένα πάπυρο, πρέπει να χρησιμοποιήσει διάφορες μεθόδους, διάφορες προσεγγίσεις. Η πιο συνηθισμένη, αλλά και η σημαντικότερη είναι αυτό που λένε «συγκριτική παπυρολογία», δηλαδή συγκρίνουμε το χειρόγραφο, που δεν έχει χρονολογηθεί με άλλα , που έχουν ήδη χρονολογηθεί, ή έχουμε την δυνατότητα να χρονολογήσουμε, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι προέρχονται από μέρη, αρχαιολογικές ανασκαφές με συγκεκριμένες χρονολογίες ευρημάτων.
Η σύγκριση γραφικού χαρακτήρα είναι η σημαντικότερη και η πιο δύσκολη δουλειά για τους μελετητές πάπυρων. Στην αρχαιότητα ο τρόπος γραφής άλλαζε με το πέρασμα του χρόνου. Η γραφή του πρώτου αιώνα έχει τεράστιες διαφορές σε σχέση με την γραφή εκατό χρόνια αργότερα, έτσι ακριβώς όπως διαφέρει η και η γραφή του Χούλιτ με τη σημερινή. Όταν, λοιπόν, έχεις στα χέρια σου έναν αχρονολόγητο πάπυρο, πρέπει να τον συγκρίνεις με χειρόγραφα με παρόμοια γραφή και αποδεδειγμένη ημερομηνία. Πρέπει λοιπόν να βρεθεί ένα χειρόγραφο που ταιριάζει με το στυλ του άλλου που προσπαθείς να χρονολογήσεις και για να είναι το αποτέλεσμα βέβαιο πρέπει η διαδικασία να επαναληφθεί με διάφορα χειρόγραφα.
Είναι γεγονός ότι συγκρίσιμους παπύρους και συγκρίσιμα χειρόγραφα μπορεί να βρει κανείς οπουδήποτε στον κόσμο σε αρχαία, βιβλιοθήκες και μουσεία. Αλλά αυτό που πρέπει να γίνει για να κάνουμε τη δουλειά μας είναι να φτάσουμε στις πηγές από όπου γράφτηκαν ή ανακαλύφτηκαν οι πιο σημαντικοί πάπυροι και –στην περίπτωση αυτή- μιλάμε για το Ισραήλ και τους Άγιους Τόπους και ειδικότερα το Κουμράν και τους πάπυρους της Νεκράς Θάλασσας των Αχάλ Χεβέρ ακόμα και το φρούριο Μασάδας. Σε όλα αυτά τα μέρη έχουν βρεθεί περγαμηνές, δέρματα και κομμάτια πάπυρων, ακόμα και κομμάτια αγγείων με επιγραφές. Και όλα αυτά ανήκουν σε μια περίοδο ήδη χρονολογημένη ή περίοδο που μπορούμε να χρονολογήσουμε. Άρα μπορούμε και να τα χρησιμοποιήσουμε. Και πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε. Πρέπει πράγματι να πάμε εκεί για να τα εξετάσουμε. Κι ακόμη να δούμε τα μέρη όπου είχαν ανακαλυφτεί.
Συγκλονιστικές αποδείξεις!..
Ο Ντ’ Ανκόνα έκανε αυτά τα ταξίδια και πήγε στις περιοχές που μνημονεύσαμε (Κουμράν Νεκράς Θάλασσας, Αχάλ Χεβέρ ή Νάφα χιέδερ, φρούριο Μασάδας) και ανακάλυψε κάτι συγκλονιστικό: Και στα τρία αυτά μέρη, που γράφτηκε μια ιστορία με το αίμα των κατοίκων, αφού οι Ρωμαίοι τους κατέσφαξαν εκεί, βρέθηκαν χειρόγραφα που είναι φύσει αδύνατον να γράφτηκαν αργότερα από την εποχή που διαδραματίσθηκαν τα αιματηρά γεγονότα, αφού οι χρονολογίες είναι καταλυτικές:
Στη Σπηλιά του Μαρτυρίου, για παράδειγμα, που βρίσκεται στην έρημο Ναχάλ, εκεί που ο Διάβολος πείραζε τον Ιησού, το 1955 βρέθηκαν χειρόγραφα τα οποία είχαν αποθηκεύσει οι επαναστάτες κάτοικοι της σπηλιάς, ασφαλώς πριν την καταστροφή τους από τους Ρωμαίους το 135 μ.Χ.
Για να βρει το επόμενο στοιχείο ο Ντ’ Ανκόνα ακολούθησε και πάλι την πορεία του Θιέντ σε ένα άλλο μνημείο σκληρότητας, το Φρούριο της Μασάδας.
Ο γιγαντιαίος αυτός βράχος υψώνεται περίπου 1300 μ. από το έδαφος. Το φρούριο χτίστηκε αρχικά από τον Ρωμαίο βασιλιά Ηρώδη το 40 π.Χ. για να προφυλαχτεί από τα στρατεύματα της Κλεοπάτρας, βασίλισσας της Αιγύπτου. Το 66 μ.Χ. όμως οι Εβραίοι εθνικιστές, γνωστοί και ως Ζηλωτές επαναστάτες, κατέλαβαν τη Μασάδα από τους Ρωμαίους. Η άλωση του Φρουρίου είναι μέρος της προσπάθειάς τους να απελευθερώσουν του Άγιους Τόπους από τα ρωμαϊκά στρατεύματα.
Ξέρουμε ότι οι επαναστάτες θανατώθηκαν το 73 μ.Χ., δηλαδή λιγότερο από 50 χρόνια από τον θάνατο του Χριστού. Άρα λοιπόν είναι πιθανόν οι γηραιότεροι που αυτοκτόνησαν να είδαν με τα μάτια τους τον Ιησού να διδάσκε!. Ίσως να είδαν ακόμη και την Σταύρωσή του!..
Η Μασάδα έμεινε ανέπαφη μέχρι που οι αρχαιολόγοι το 1966 έκαναν τις ανασκαφές τους. Όλα όσα βρέθηκαν εκεί και σχετίζονται με τον πάπυρο του Ιησού έχουν τρομερό αντίκτυπο στην θεωρία του Θιέντ. Μας φέρνει πραγματικά ένα βήμα πιο κοντά στην περίοδο των αυτοπτών μαρτύρων!
Είναι γεγονός ότι οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα κρίσιμο στοιχείο στην αρχαιότερη συναγωγή που ανακαλύφτηκε ποτέ σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Στο δωμάτιο όπου οι ιερείς φορούσαν τα άμφιά τους πριν τη λειτουργία, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα κομμάτι αγγείου που διασώθηκε από την καταστροφή της Μασάδας.
Πάνω του είναι γραμμένη η λέξη «ΛΕΙΑ» . Δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Λεία και σε τι αναφέρεται η επιγραφή, αλλά για άλλη μια φορά επικεντρώσαμε το ενδιαφέρον μας στον τρόπο γραφής. Ο Θιέντ ανακάλυψε πως ο τρόπος γραφής ήταν σχεδόν πανομοιότυπος με αυτόν στον πάπυρο του Ιησού (10).
Το κομμάτι αγγείου που βρέθηκε στη Σπηλιά των Βασανιστηρίων οδήγησε τον πάπυρο του Ιησού ακόμα πιο πίσω στο χρόνο, πολύ πριν το 135 μ.Χ. Αλλά τα στοιχεία της Μασάδας τον οδηγούν ακόμα πιο πίσω χρονολογικά από το 73 μ.Χ. που είναι και ημερομηνία καταστροφής της. Απέχουμε, λοιπόν, μερικά μόνον χρόνια από την περίοδο των αυτοπτών μαρτύρων.
Για να γίνει ευκολότερο το επόμενο βήμα ο Θιέν έπρεπε να εξετάσει από κοντά όλους τους πασίγνωστους πάπυρους της Νεκράς Θάλασσας. Πού έπρεπε να πάει, λοιπόν, εκτός από το Μουσείο του Ισραήλ;
Στο Μουσείο του Ισραήλ
Είναι γνωστόν, ότι το Μουσείο του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ είναι η στέγη των πολυτιμότερων αρχαίων θησαυρών. Ο Ναός των Βιβλίων προστέθηκε στο Μουσείο το 1965. Στεγάζει τους διάσημους πάπυρους της Νεκράς Θάλασσας. Αξίζει εδώ ν’ αναφερθεί κάτι πολύ χαρακτηριστικό: Το σχέδιο του Μουσείου μοιάζει μ’ αυτό, που βρέθηκε στο πώμα των δοχείων, όπου ανακαλύφθηκαν φυλαγμένοι οι ιεροί πάπυροι, που έχουν εκτεθεί σε χαμηλό φως με ελεγχόμενη θερμοκρασία για να αποφευχθεί οποιαδήποτε πιθανότητα καταστροφής.
Οι πάπυροι βρέθηκαν πριν από 50 χρόνια από ένα βεδουϊνο, όπως γράφουμε και μέσα στο βιβλίο μας: «Ιησούς Χριστός: Ελληνισμός-Χριστιανισμός». Αξίζει τον κόπο να θυμηθούμε την ιστορία του θέματος:
Κουμράν, Αύγουστος 1947…
«Μυθιστορηματική ήταν η ανεύρεση των χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας στο Κουμράν, τον Αύγουστο του 1947, στην έρημο της Παλαιστίνης. Να γυρίσουμε λίγο σε εκείνη την εποχή: το καλοκαίρι εκείνο, επιτροπή του ΟΗΕ επισκέφθηκε την περιοχή και στις 29 Νοεμβρίου 1947 η ολομέλειά του κατά πλειοψηφία αποφάσισε τον διαμελισμό της Παλαιστίνης, ενώ η περιοχή «έβραζε». Τότε κυριαρχούσε το λαθρεμπόριο στην περιοχή για οτιδήποτε και ο Βεδουίνος Εντ Ντιμπ είχε ως κρυψώνα των «εμπορευμάτων» του μια από τις σπηλιές του Κουμράν. Ψάχνοντας βρέθηκε μπροστά σε κλειστά πιθάρια. Πόσα ήταν; Δέκα ή σαράντα εννέα κατά διάφορες εκδοχές της ιστορίας. Σε ένα από αυτά, υπήρχαν τρεις χάλκινοι κύλινδροι περιτυλιγμένοι με μεγάλη φροντίδα. Ο κύλινδρος περιείχε τον Ησαϊα, το Σχόλιο του Αββακούμ και το Εγχειρίδιο Διδασκαλίας.
Ο Εντ Ντιμπ πήρε τους κυλίνδρους και τους έβαλε μέσα σε ένα πέτσινο σάκο και πήγε στη Βηθλεέμ να τους πουλήσει. Τους αγόρασε ένας Κάντο, σανδαλοποιός, για πέντε μόνο δολάρια. Ο Κάντο ήταν Συροορθόδοξος.
Ο Κάντο κάτι κατάλαβε για την αξία των χειρογράφων και πήγε και βρήκε τον Συροορθόδοξο Μητροπολίτη Σαμουήλ στο Μοναστήρι του Αγίου Μάρκου, στην Ιερουσαλήμ. Έπειτα από το σχετικό παζάρι, ο Σαμουήλ τα αγόρασε για 100 δολάρια και άρχισε να «διαφημίζει» τα χειρόγραφα, με μεγάλη, πάντως, προσοχή, αφού είχε ξεσπάσει ο πρώτος πόλεμος μεταξύ Ισραηλιτών και Αράβων.
Οι σπηλιές στην έρημο Κουμράν όπου βρέθηκαν και τα περίφημα χειρόγραφα
(Εικόνα Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία»).
Για να κερδίσει περισσότερα και με ασφάλεια, ο Σαμουήλ πήγε στις ΗΠΑ έχοντας μαζί του τα χειρόγραφα, αφού με μυθιστορηματικό τρόπο τα έβγαλε εκτός Παλαιστίνης. Τελικά, τα πούλησε στο ίδρυμα του Εβραίου Ροκφέλερ, αντί 250.000 δολαρίων. Τα χειρόγραφα βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο του Ισραήλ. Σημειώνεται ότι ο αγοραστής βρέθηκε έπειτα από … μικρή αγγελία που γράφτηκε στα «διάφορα» της «Wall Street Journal» την 1η Ιουνίου του 1954! Ο Σαμουήλ, πάντως, έκανε την τύχη του: τα εκατό δολάρια που αυτός είχε δώσει, είχαν γίνει 250.000. Και να σκεφθεί κανείς πως είχαν ξεκινήσει από τον βεδουϊνο, αντί… πέντε δολαρίων. Σήμερα η αξία των χειρογράφων χαρακτηρίζεται ανυπολόγιστη».
Και τώρα η ανάλυση του έγκριτου αρθρογράφου κ. Γ. Ν. Παπαθανασόπουλου:
«Πενήντα χρόνια πέρασαν από την τυχαία ανεύρεση των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης, κοντά στη θέση Κουμράν, 400 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Τώρα, λοιπόν, αποκάλυψαν τα μυστικά τους, που τόσο είχαν κεντρίσει τη φαντασία και είχαν προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον των ειδικών και όχι μόνο
Τα χειρόγραφα, που χαρακτηρίσθηκαν από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά κειμήλια όλων των εποχών, βρέθηκαν σε έντεκα σπηλιές του Κουμράν, που εχρησιμοποιούντο από τους Εσσαίους, κοινότητα ασκητών της ερήμου, που εμφανίστηκαν περί το 150 π.Χ. και έσβησαν ιστορικά το 68 μ.Χ. με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους. Στα ευρήματα περιλαμβάνονται πολύτιμα στοιχεία από τη ζωή τους: οι κανόνες που ρύθμιζαν τη ζωή των μελών της κοινότητας, λειτουργικοί ύμνοι για το Σάββατο και άλλες περιστάσεις, τυπικό εξορκισμού κ.α. Το σημαντικό είναι πως στα χειρόγραφα βρέθηκαν όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, πλην αυτού της Εσθήρ. Είναι αξιοσημείωτο επίσης ότι βρέθηκαν και τα βιβλία του Τωβίτ, του εκκλησιαστή και του Ιερεμία (αυτό μάλιστα στα ελληνικά) και έτσι επιβεβαιώνεται η ακρίβεια της επιλογής των βιβλίων του Κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης από την Ορθόδοξη Εκκλησία έναντι της Ρωμαιοκαθολικής, που τα συγκεκριμένα βιβλία τα έχει χαρακτηρίσει «δευτεροκανονικά».
Σημειώνουμε ότι η Παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας δέχεται ως «κανονικά» εκτός από τα 39 βιβλία της Εβραϊκής Βίβλου δέκα επιπλέον: Α΄ ΄Εσδρας, Τωβίτ, Ιουδίθ, Α΄- Β΄- Γ΄ Μακκαβαίων, Σοφία Σολομώντος, Σοφία Σειράχ, Βαρούχ και επιστολή Ιερεμία. Όσα βιβλία δεν συμπεριλαμβάνονται στον Κανόνα ονομάζονται «απόκρυφα». Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δέχεται 46 βιβλία, τα 39 της Εβραϊκής Βίβλου ως «πρωτοκανονικά» και επτά, Τωβίτ Α΄ και Β΄ Μακκαβαίων, Ιουδίθ, Σοφία Σολομώντος, Σοφία Σειράχ και Βαρούχ ως «δευτεροκανονικά». Τέλος οι Προτεστάντες δέχονται μόνο τα 39 βιβλία της Εβραϊκής Βίβλου. Η ανεύρεση των χειρογράφων του Κουμράν, που γράφτηκαν μεταξύ του τέλους του 3ου π.Χ. αιώνα και του 68 μ.Χ. επαλήθευσαν τα γνωστά, ως την ανέρευσή τους, κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης που ήταν: Η μετάφραση των Εβδομήκοντα, κείμενο που γράφτηκε από Εβραίους λόγιους περί τον 3ο αιώνα π.Χ. στην Αλεξάνδρεια, η Μασόρα, δηλαδή το εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης που κριτική έκδοσή του με φωνηεντισμό έκαναν τον 9ο αιώνα μ.Χ. οι Μασορίτες, λόγιοι Ιουδαίοι, (σ.σ.:η εβραϊκή γλώσσα γράφεται από δεξιά προς τα αριστερά και έχει 22 γράμματα, όλα σύμφωνα. Οι Μασορίτες επινόησαν ειδικά φωνηεντικά σημεία, για να μην υπάρχει κίνδυνος εσφαλμένης ανάγνωσης), η Πεντάτευχος σε σαμαριτική μετάφραση.
Επίσης, από τη μελέτη των χειρογράφων δεν απεκαλύφθη κανένα άγνωστο ή ανέκδοτο κείμενο της Αγίας Γραφής.
Κατά τον Puech το ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και Πρόδρομος έζησε στην έρημο την ίδια εποχή με τους Εσσαίους δεν σημαίνει τίποτα. Η βάπτιση που επιτελούσε σε όσους μετάνιωναν προς άφεση των αμαρτιών τους δεν περιλαμβάνεται στους λειτουργικούς κανόνες των Εσσαίων. Επίσης, αν και είχε απομακρυνθεί από τον επίσημο Ιουδαϊσμό, ο Άγιος Ιωάννης δεν ήταν αντίθετος με το προσκύνημα του Ναού, όπου εξάλλου ο πατέρας του, Ζαχαρίας, υπήρξε ιερέας.
Τέλος, στα κείμενα των Εσσαίων, κανένα έστω απόσπασμα δεν βρέθηκε από την Καινή Διαθήκη και ειδικότερα από τα Ευαγγέλια. Ορισμένες υποθέσεις για αποσπάσματα κειμένων από τους Ευαγγελιστές Μάρκο και Ματθαίο δεν επαληθεύτηκαν. Το βέβαιο, πάντως, είναι πως οι Χριστιανοί με τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης έχουν πλέον μια ακόμη απόδειξη για την ακρίβεια των κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης.» (11)
Εν πάση περιπτώσει, η ιστορία των χειρογράφων είναι περίπου 2000 ετών. Μέσα από τους 800 πάπυρους παίρνουμε μια σαφή εικόνα για τη ζωή της καθημερινότητας της αρχαίας εβραϊκής κοινότητας, που ζούσε στους Άγιους Τόπους, όταν ο Ιησούς άρχισε να διδάσκει τον Χριστιανισμό.
Η έρημος Κουμράν είναι η πρότερη κατοικία της αρχαίας κοινότητας των Ασηνίων. Το 152 π.Χ. εγκατέλειψαν την Ιερουσαλήμ δυσαρεστημένοι με τον τρόπο διοίκησης του Ναού. Πίστευαν πως τα θρησκευτικά πρότυπα είχαν εγκαταλειφθεί με τρόπο σκανδαλώδη και αποσύρθηκαν στην έρημο για να δημιουργήσουν μια δική τους κοινότητα με βασικές αρχές την προσευχή και τη μελέτη. Έζησαν στην ερημική τους κρυψώνα για περισσότερο από 200 χρόνια ανεξάρτητοι από το ιουδαϊκό κράτος της Ιρουσαλήμ.
Για άλλη μια φορά ακολουθώντας το παράδειγμα του Θιέντ, ο Ντ’ Ανκόνα οδηγήθηκε σε ένα αρχαίο ανθρώπινο μακελειό. Οδηγός του αυτή το φορά ήταν ο μελετητής Χανά Έσχελ.
Όπως και με τη Σπηλιά του Μαρτυρίου και τη Μασάδα, οι Ασήνιοι επρόκειτο να βρουν τραγικό τέλος στα χέρια των Ρωμαίων. Το 68 μ.Χ. η Δέκατη Ρωμαϊκή Λεγεώνα επιτέθηκε καίγοντας τα σπίτια τους και κατέστρεψε τις ζωές τους για πάντα. Οι Ασήνιοι πρέπει να ένιωθαν πως το τέλος τους πλησίαζε διότι, όπως ξέρουμε, έκρυψαν τον ιερό θησαυρό τους με 800 πάπυρους, που ήταν η Βιβλιοθήκη τους, στις σπηλιές γύρω από την έρημο Κουμράν.
Ο οικισμός του Κουμράν καλύφθηκε από άμμο για 2000 χρόνια. Όλα όσα έκρυψαν παρέμειναν ανέπαφα μέχρι το 1947, που ένας βεδουίνος, κυριολεκτικά σκόνταψε πάνω στο θησαυρό τους. Για άλλη μια φορά ο Θιέντ γνώριζε πως ό,τι ανακαλύφθηκε εδώ χρονολογήθηκε πριν το 68 μ.Χ. Τη χρονιά που οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν τον οικισμό. Άρα οποιοδήποτε χειρόγραφο έμοιαζε με τον πάπυρο του Ιησού θα ήταν καθοριστική απόδειξη για μια ακόμη πιο πρόωρη χρονολόγηση.
Μία σπηλιά του Κουμράν, λοιπόν, έκρυβε την καθοριστική απόδειξη: Γνωστή ως η «τέταρτη σπηλιά» έκρυβε μέσα της 15.000 κομμάτια παπύρων, που όταν συναρμολογήθηκαν σχημάτισαν 530 πάπυρους!
Μερικοί πίστευαν πως οι πάπυροι κομματιάστηκαν από τους Ρωμαίους που ήθελαν να καταστρέψουν για πάντα τη βιβλιοθήκη τους. Αλλά, για καλή τύχη του Θιέντ, οι πάπυροι επιβίωσαν προστατευμένοι από την στεγνή άμμο.
Ανάμεσα στα 15.000 κομμάτια ο Θιέντ ανακάλυψε αυτό το κομμάτι από την Βίβλο του Λευιτικού, το τρίτο δηλαδή από τους πέντε τόμους. Επειδή αυτό είναι μέρος της Παλαιάς Διαθήκης θα πρέπει να ήταν κεντρικό μέρος της βιβλιοθήκης.
Ο γραφικός χαρακτήρας του Λευιτικού είναι σχεδόν πανομοιότυπος μ’ αυτόν στον πάπυρο του Ιησού. Άρα λοιπόν, όπως και όλοι πάπυροι της Νεκράς Θάλασσας, πρέπει να χρονολογηθεί πριν το 68 μ.Χ.! (12)
Για να μπορέσει να σπρώξει ακόμη πιο πίσω τον χρόνο στην ημερομηνία ο Θιέντ, μελέτησε στην έρημο του Κουμράν τους πάπυρους της Νεκράς Θάλασσας
Εδώ στη συντετριμμένη «Έβδομη σπηλιά», οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ακόμη ένα μικροσκοπικό κομμάτι παπύρου, που ο Θιέντ πίστευε ότι θα τον πήγαινε ακόμη πιο κοντά στην περίοδο των αυτοπτών μαρτύρων.
Αυτό το κομματάκι γραμμένο στα ελληνικά, δεν είναι μεγαλύτερο από ένα γραμματόσημο. Η έρευνα του Θιέντ απέδειξε ότι ήταν ακόμη ένα κομμάτι τυ χριστιανικού Ευαγγελίου, με μερικές λέξεις από το 6ο κεφάλαιο του Κατά Μάρκον ευαγγελίου.
Πολλοί μελετητές αμφισβητούν ότι προέρχεται από το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο. Αλλά οι αποδείξεις του Θιέντ είναι πειστικές. Στην τέταρτη γραμμή του αποκόμματος υπάρχουν κάποια γράμματα τα οποία αποτελούν μέρη της λέξης «ΓΕΝΝΗΣΑΡΕΤ» την παλαιότερη ονομασία για την Θάλασσα της Γαλιλαίας.
Η λέξη σ’ αυτή της τη μορφή δεν έχει βρεθεί πουθενά αλλού μέσα στο βιβλίο. Τη συναντάμε μόνο στο Κατά Μάρκον ευαγγέλιο. Ο Θιέντ, μάλιστα, βρήκε περισσότερα στοιχεία. ότι δηλαδή το απόκομμα προέρχεται από το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο στην Ιερουσαλήμ
Ο Μάθιου Ντ’ Ανκόνα ακολούθησε την έρευνα του Θιέντ για το απόκομμα αυτό στο Μουσείο Ροκφέλλερ (13), όπου φυλάσσεται μια τεράστια ποσότητα πολύτιμων τεχνουργημάτων από τους Άγιους Τόπους.
Ο Θιέντ είχε ακούσει ότι υπήρχε ένα αγγείο με την επιγραφή: «ΡΩΜΗ», που βρέθηκε κοντά το αμφισβητούμενο απόκομμα στη «Σπηλιά 7», στο Κουμράν. Ισχυρίζεται ότι είναι το βάζο στο οποίο ήταν φυλαγμένος ο πάπυρος του Κατά Μάρκον ευαγγελίου.
Αυτό το διάσημο αγγείο της «Σπηλιάς 7» του Κουμράν ανακαλύφθηκε από Γάλλους αρχαιολόγους στη δεκαετία του 1950. Έκαναν ανασκαφές και είναι μοναδικό για πολλούς λόγους. Πρώτα απ’ όλα βρέθηκε σε μια σπηλιά που βρίσκεται δίπλα στην τοποθεσία αυτή. Οι περισσότερες σπηλιές έχουν κάποια απόσταση , αλλά αυτή η σπηλιά βρισκόταν στο ίδιο οροπέδιο. Και η ίδια η σπηλιά είναι μοναδική. Οι πάπυροι που ανακαλύφτηκαν στη «Σπηλιά Επτά» ήταν φτιαγμένοι από δέρμα, ενώ τα υπόλοιπα ευρήματα, με πολύ λίγες εξαιρέσεις, ήταν απλοί πάπυροι.
Η επιγραφή στο αγγείο είναι η λέξη «ΡΩΜΗ» στα εβραϊκά. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι το αγγείο προήλθε από τη Ρώμη. Πιστεύουν ακόμη ότι το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο γράφτηκε στη Ρώμη. Το ότι αυτό το αγγείο ανακαλύφτηκε κοντά στο αμφισβητούμενο απόκομμα δίνει στο Θιέντ ακόμη μεγαλύτερες αποδείξεις, ότι το απόκομμα που βρέθηκε εκεί, προέρχεται πράγματι από το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο. Έτσι, λοιπόν, ο Θιέντ απέκτησε ένα ακόμη χρονολογημένο απόκομμα πριν το 68 μ.Χ. και ακόμα πιο καθοριστικό: το ότι προέρχεται από έναν πάπυρο. Ο πάπυρος του Ιησού προήλθε από βιβλίο.
Σε πάπυρους, λοιπόν…
Το επόμενο στάδιο αυτής της θεωρίας βασίζεται στο γεγονός ότι η αρχική καταγραφή των Ευαγγελίων ήταν σε πάπυρους
Το γεγονός ότι το απόκομμα του Κατά Μάρκον ευαγγελίου στο Κουμράν είναι απόκομμα παπύρου, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πρώτη γενιά χριστιανικών γραφών ήταν σε παπύρους. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να πούμε πως είναι γεγονός ότι υπήρξε πάπυρος πριν από το Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, προγενέστερος του παπύρου του Ιησού, που έχουμε στα χέρια μας
Αυτό είναι ένα ζωτικό επιχείρημα μέχρι που ανακαλύφτηκε στο Κουμράν το απόκομμα από το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο. Πιστεύαμε πως οι χριστιανοί κατέγραφαν το Ευαγγέλιο σε μορφή βιβλίου μόνον. Αλλά τώρα πια έχουμε στοιχεία, ότι πρώτα υπήρχαν πάπυροι με γραφές από το Ευαγγέλιο και μετά αντιγράφονταν σε βιβλία, όπως αυτό από το οποίο πρέπει να προέρχεται ο πάπυρος του Ιησού. Άρα, σύμφωνα με τον Θιέντ, τα αποκόμματα της Μαγδαληνής πρέπει να ήσαν αντιγραφές ακόμα πιο παλιών παπύρων!
Λόγω του γεγονότος ότι υπήρχαν πάπυροι πριν γραφτεί το βιβλίο, και πρέπει να υπήρξε κάποιος πάπυρος του Κατά Ματθαίον ευαγγελίου προγενέστερος του παπύρου του Ιησού, έχουμε αρκετές αποδείξεις, ότι το συγκεκριμένο ευαγγέλιο, όπως και τα άλλα, ανήκουν στην περίοδο των αυτοπτών μαρτύρων.
Ο Θιέντ απέδειξε χρησιμοποιώντας τη σύγκριση με τα γραπτά της Σπηλιάς του Μαρτυρίου, της Μασάδα και του Κουμράν, ότι θα πρέπει να είναι παλαιότερα του 68 μ.Χ. Αλλά αυτή η ανακάλυψη στο Κουμράν υπονοεί ότι τα πρώτα ευαγγέλια γράφτηκαν πάνω σε πάπυρους. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε λογικά θα υπήρξε ένας πολύ προγενέστερος πάπυρος του Κατά Ματθαίον ευαγγελίου, ο οποίος βεβαίως έχει χαθεί τώρα, αλλά είναι το πρωτότυπο του πάπυρου του Ιησού!
Το γεγονός ότι έχουμε χειρόγραφα της περιόδου των αυτοπτών μαρτύρων μας δείχνει ότι οι πρώτοι Χριστιανοί προσπαθούσαν να διατηρήσουν τις ιστορικές πληροφορίες που αφορούσαν στον Ιησού, είτε μιλούσαν με αυτόπτες μάρτυρες είτε υπήρξαν οι ίδιοι. Γνώριζαν τι είχε συμβεί και κατέγραφαν την αλήθεια, την ιστορική αλήθεια. Αυτό κατά κάποιο τρόπο είναι το σημαντικότερο αποτέλεσμα στην ανάλυση τέτοιων εγγράφων, έτσι, ώστε να μπορέσουμε κι εμείς οι ιστορικοί να ανατρέξουμε στο κείμενο και να δούμε πώς αυτοί οι αυτόπτες μάρτυρες χειρίστηκαν την ιστορική αλήθεια στα γραπτά τους. Δεν είναι πια μύθος, δεν είναι θρύλος, είναι αναδρομή στην Ιστορία και την Αλήθεια!
Ευγνωμονώ, λοιπόν, το Discovery Channel, την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», αλλά και την Alpha Media A.E., που μας άνοιξαν τα μάτια και απέδειξαν, τουλάχιστον, ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν μια ζωντανή πραγματικότητα: μία Ιστορική Οντότητα, που γεννήθηκε και δίδαξε πάνω στον φλοιό της γης και δίπλα στους ήρεμους και σαγηνευτικούς φλοίσβους της Θάλασσας της Γαλιλαίας!..
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Βλέπε βιβλία μας : «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα» (α΄ και β΄ τόμος) και «Ο κώδικας τα χαμένης γνώσης» (Εκδόσεις Θέογνις - Λιακόπουλος)
2. Οι πρώτοι πάπυροι βρέθηκαν το 1752 στο Ηράκλειο της Ν. Ιταλίας (περίπου 1.800 ρολοί). Αυτοί είχαν διατηρηθεί κάτω από τη λάβα του Βεζούβιου. Αργότερα ανακαλύφθηκε αριθμός παπύρων στις πόλεις της Άνω Αιγύπτου Μέμφη, Φαγιούμ, Οξύρρυγχο, Θήβες κτλ. Στην Ελλάδα βρέθηκε ο μοναδικός πάπυρος στο Δερβένι Θεσσαλονίκης που χρονολογείται από τον 4ο αι. και περιέχει απόσπασμα απροσδιόριστου (ορφικού;) θρησκευτικού κειμένου.
3. Οξύρρυγχος. Φαραωνική πόλη της Μέσης Αιγύπτου. Ήταν λατρευτικό κέντρο του ομώνυμου ψαριού του ποταμού Νείλου. Οι κάτοικοί της έγιναν χριστιανοί τον 4ο αι. μ.Χ. Στην πόλη βρέθηκαν στα τέλη του 19ου αι. σημαντικότατοι πάπυροι που περιείχαν πολλά αρχαία συγγράμματα, όπως η «Αθηναίων Πολιτεία» του Αριστοτέλη, «Οι νόμοι» του Τιμόθεου, κείμενα των Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αρχίλοχου κ.ά. Πολλά από αυτά ήταν αδύνατο να αναγνωσθούν, αλλά στις αρχές του 2005, χάρη σε μια νέα μέθοδο, οι επιστήμονες κατάφεραν να διαβάσουν ένα σημαντικό τμήμα των παπύρων.
4. Άγγελος Παν. Σακκέτος: «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα» (β΄τόμος), Εκδόσεις Λιακόπουλος, Θεσσαλονίκη 2005.
5. Discovery Channel: «Ένας πάπυρος στα χρόνια του Ιησού», προσφορά της εφημερίδας «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία». Αποκλειστική διανομή: Alpha Media A.E., Αθήνα.
6. Ματθ. 26, 7.
7. Ματθ. 26, 14-15
8. Ματθ. 26, 23-24.
9. Άγγελος Παν. Σακκέτος: «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα» (β΄τόμος), Εκδόσεις Λιακόπουλος, Θεσσαλονίκη 2005.
10. Για άλλη μια φορά η γενική εικόνα είναι η ίδια : Ασύνδετα κάθετα γράμματα, το είδος γραφής που λέγεται «Στρογγυλόσχημη Γραφή». Βασικό στοιχείο ότι κάθε γράμμα έχει τα ίδια χαρακτηριστικά Βλέπουμε ότι στα Α η γραμμή είναι διαγώνια: αρχίζει από την αριστερή κάτω γωνία και προχωράει διαγώνια στην πάνω δεξιά, αντί να είναι οριζόντια. Τα Ι έχουν ένα μπαστούνι στην κορυφή τους με αρκετό άνοιγμα. Το γεγονός ότι η λέξη «ΛΕΙΑ» και ο πάπυρος του Ιησού έχουν πολλές μορφολογικές ομοιότητες, αποδεικνύει ότι είναι σχεδόν σίγουρο πως γράφτηκαν την ίδια χρονική περίοδο.
11. Άγγελος Παν. Σακκέτος: «Ιησούς Χριστός: Ελληνισμός-Χριστιανισμός», Εκδόσεις «Δημιουργία», Αθήνα 2000 Εκδόσεις Λιακόπουλος, Θεσσαλονίκη 2003.
12. Η γενική εικόνα είναι ίδια και στα δύο: Τα γράμματα σχηματίζονται με τον ίδιο τρόπο: Οι οριζόντιες και κάθετες γραμμές έχουν το ίδιο πάχος Και για άλλη μια φορά υπάρχουν φανερές ομοιότητες μεταξύ των γραμμάτων: Το Υ φεύγει κάτω από τη γραμμή και στις δύο περιπτώσεις. Όπως και με το «ΛΕΙΑ» που βρέθηκε στο αγγείο της Μασάδα, τα Α έχουν το ίδιο χαρακτηριστικό, όπου η γραμμή είναι σε διαγώνια γραμμή αντί για οριζόντια.
13. Το Μουσείο Ροκφέλλερ, όπου φυλάσσεται μια τεράστια ποσότητα πολύτιμων τεχνουργημάτων από τους Άγιους Τόπους, χτίστηκε περίπου το 1930 από την οικογένεια Ροκφέλλερ. Ονομάστηκε Παλαιστινιακό Αρχαιολογικό Μουσείο και μάλλον μέχρι την δεκαετία του 60 ήταν το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο στην Ανατολή.
http://www.sakketosaggelos.gr/
.jpg)
.jpg)
.jpg)
