Γιατί έκανε πίσω η Gazprom [και τα νέα μέτρα που έρχονται]

Ναυάγιο. Αυτή είναι η εικόνα στην «πολυδιαφημισμένη» εξαγορά της ΔΕΠΑ από τη Gazprom. Τα συνεχή ραντεβού του προέδρου του ρωσικού ενεργειακού γίγαντα με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά, δεν οδήγησαν σε success story για την αποκρατικοποίηση της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου, αφού η Gazprom δεν υπέβαλε τελικά προσφορά. Γιατί έκαναν πίσω οι Ρώσοι; Ποιος ο ρόλος της Κομισιόν και των εταίρων; Ποιες οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης; Ο Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου,Κωνσταντίνος Φίλης, μιλάει στο tvxs.gr. Μεταξύ άλλων χαρακτηρίζει «αδόκιμες» τις συναντήσεις Σαμαρά – Μίλερ ενώ υποστηρίζει ότι η ρωσική εταιρεία αποφάσισε να μην πάρει το ρίσκο ενδεχόμενης απόρριψης της πρότασης της από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού. Έτσι προκειμένου να μην εκθέσει την ΕΕ και το brand name της εταιρείας επέλεξε να εκθέσει την ελληνική κυβέρνηση. Της Αγγελικής Δημοπούλου.

Σύμφωνα με τις πρώτες κυβερνητικές διαρροές η απόφαση της Gazprom να μην καταθέσει πρόταση για την εξαγορά της ΔΕΠΑ αποτελεί «έκπληξη» με δεδομένες τις τρεις συναντήσεις του προέδρου της εταιρείας με τον πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά. Είναι έκπληξη;

Είναι έκπληξη κυρίως λόγω αυτών των τριών συναντήσεων. Συναντήσεις που εκτιμώ, έτσι κι αλλιώς, ότι δεν ήταν ιδιαιτέρως δόκιμες. Σε μια ιδιωτικοποίηση εν εξελίξει ο πρόεδρος της εταιρείας – όσο μεγάλη κι αν είναι αυτή – είναι τουλάχιστον προβληματικό ως προς την εικόνα της χώρας να συναντάται τρεις φορές με τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Ο πρωθυπουργός έχει πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες και μέσα σε αυτές μπορεί να εντάσσεται η συμμετοχή του στην υπογραφή μιας συμφωνίας ή στην επικύρωσή της. Αλλά το να την διαπραγματεύεται ο ίδιος δεν είναι δόκιμο. Από εκεί και πέρα η απόσυρση του ενδιαφέροντος μπορεί να θεωρηθεί έκπληξη γιατί απ’ ότι φαίνεται τα περισσότερα αιτήματα που είχε θέσει η Gazprom προς την ελληνική κυβέρνηση είχαν υλοποιηθεί. Δεν υπήρχε κάποιο ισχυρό πρόβλημα στην εν εξελίξει διαπραγμάτευση των δυο πλευρών, ώστε, να μπορούσε να θεωρηθεί αναμενόμενη η απόφαση της Gazprom  να μη συμμετάσχει. Υπό αυτή την έννοια αποτελεί έκπληξη.

Υπό ποια έννοια δεν αποτελεί;

Αν δει κανείς τα πράγματα ευρύτερα μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη έκπληξη όσο παρουσιάζεται. Η Gazprom θεωρούσε, κι αυτό είχε διαφανεί έτσι κι αλλιώς και από κύκλους της ΕΕ, ότι ήταν πολύ πιθανό να μπλοκαριστεί η εξαγορά της ΔΕΠΑ. Όχι σε πρώτο επίπεδο από την ελληνική κυβέρνηση ή το ΤΑΙΠΕΔ, αλλά σε επόμενο επίπεδο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού. Αυτό γιατί; Γιατί θα δημιουργούνταν ένα μονοπώλιο ρωσικό όχι μόνο ως προς την τροφοδοσία αλλά και ως προς την εμπορία του προϊόντος. Αυτή την καθετοποιημένη λειτουργία δεν την αποδέχεται ως συμπεριφορά της αγοράς η ΕΕ. Θεωρεί ότι εκφεύγει από τους κανόνες της ανοιχτής αγοράς κι αυτό ήταν κάτι που οι ευρωπαίοι το είχαν διαμηνύσει με όλους τους τρόπους προς τη ρωσική πλευρά. Συνεπώς μια από τις βασικές ερμηνείες που έχει ισχυρή δόση αληθείας είναι ότι η Gazprom αποφάσισε να μην πάρει το ρίσκο απόρριψης της πρότασης εξαγοράς για τη ΔΕΠΑ και δυστυχώς αποφάσισε αντ’ αυτού να εκθέσει την Ελλάδα, την ελληνική κυβέρνηση και βέβαια την ελληνική οικονομία.

Αν η Ρωσία ήθελε πραγματικά τη ΔΕΠΑ γιατί να μην ρισκάρει την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανταγωνισμού; Τι αντίκτυπο θα είχε για τους Ρώσους;

Η Ρωσία επέλεξε να μη ρισκάρει την απόρριψη από το να πάει μέχρι τέλους και να εκθέσει την Ευρώπη. Δηλαδή είχε δυο δρόμους. Ο ένας ήταν αυτός που επέλεξε κι άλλος ήταν να πάει μέχρι τέλους και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού να έλεγε ότι η ρωσική εταιρεία δεν πληροί τις προϋποθέσεις. Όμως αυτό θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στην εικόνα της Gazprom κάτι που δεν επιθυμούν οι Ρώσοι. Επιπλέον, η δημιουργία ενός κακού προηγούμενου για χάρη της ΔΕΠΑ- η οποία είναι μια σημαντική εταιρεία αλλά για τα ευρωπαϊκά δεδομένα είναι μια μικρή εταιρεία- μπορεί να μην είναι κάτι το οποίο επιθυμούσαν οι Ρώσοι. Αν το διακύβευμα ήταν μεγαλύτερο είναι πιθανόν να πήγαιναν μέχρι τέλους. Προφανώς στάθμισαν τα δεδομένα και είδαν ότι δεν αξίζει να δεχτούν μια απόρριψη από πλευράς ΕΕ, στη λογική ότι επιχειρούν καθετοποιημένη διείσδυση στην ευρωπαϊκή αγορά για χάρη της ΔΕΠΑ.

Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης;

Οι συνέπειες από αυτή την εξέλιξη είναι δυσμενείς για τρεις τουλάχιστον λόγους. Ο ένας λόγος είναι ότι η χώρα αναζητά 2,6 δισ. ευρώ εντός του 2013 μέσω των ιδιωτικοποιήσεων και είναι σαφές ότι ο στόχος αυτός απομακρύνεται αισθητά από τη στιγμή που ή πλέον ώριμη ιδιωτικοποίηση που υπήρχε στα σκαριά και εννοώ αυτή της ΔΕΠΑ δεν θα προχωρήσει. Ο δεύτερος είναι ότι δίνεται ένα αρνητικό μήνυμα στην αγορά σε μια συγκυρία που η χώρα πασχίζει να αποκαταστήσει το κλίμα εμπιστοσύνης προς την ελληνική οικονομία και το τρίτο είναι ότι επιδεινώνονται οι σχέσεις με τη Ρωσία πράγμα που θα έχει φοβάμαι αρνητικό αντίκτυπο στις διαπραγματεύσεις που γίνονται για την αναθεώρηση της τιμής με την οποία προμηθευόμαστε το φυσικό αέριο και για την αναθεώρηση της σύμβασης που λήγει το 2016.

Τι σημαίνει η ταυτόχρονη απόσυρση ενδιαφέροντος και της ρωσικής Sintez για τη ΔΕΣΦΑ;

Η ταυτόχρονη απόσυρση ενδιαφέροντος από μεριάς της δεύτερης ρωσικής εταιρείας είναι κατά την άποψή μου ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα από πλευράς Ρώσων και προς την Ελλάδα και προς την Ευρώπη.

Δηλαδή;

Το Βερολίνο έχει πολύ στενές οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία. Έχει εμπορικές συναλλαγές 52 δισ. δολαρίων, 6.000 γερμανικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στη Ρωσία, περίπου 1.000 ρωσικές στη Γερμανία και οι ενεργειακές σχέσεις των δυο χωρών είναι άριστες. Και είναι σχέσεις έντονης αλληλεξάρτησης. Οι σχέσεις Ευρώπης – Ρωσίας έχουν περάσει από τα χίλια κύματα ιδίως από το 2000 και μετά που ανέλαβε ο Πούτιν αλλά έχουν μια προβλεψιμότητα. Δεν έχει ξεφύγει κατά πολύ καμιά από τις δυο πλευρές. Με εξαίρεση τις δυο ενεργειακές κρίσεις με την Ουκρανία οι σχέσεις ναι μεν έχουν σκαμπανεβάσματα- όπως και όλες οι σχέσεις- αλλά κανείς δεν μπορεί να πει ότι είναι απρόβλεπτες ή κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθούν.

Οι σχέσεις Ρωσίας και ΕΕ θα εξελίσσονται με την εξής λογική. Όσο εξυπηρετούνται και σε όποιους τομείς εξυπηρετούνται τα συμφέροντα και των δυο πλευρών οι σχέσεις θα είναι στενές. Όπου αυτό δεν συμβαίνει οι σχέσεις θα είναι παγωμένες ή ανύπαρκτες. Η Ευρώπη βλέπει στη Ρωσία πέρα από τα θετικά μιας μεγάλης αγοράς μια οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας και μια ενίσχυση του δίκαιου του ισχυρού, μιλώντας φυσικά για τον ίδιο τον Πούτιν. Από την άλλη η Ρωσία θεωρεί ότι η ΕΕ είναι ξεπερασμένη ως υπερεθνικός οργανισμός και επιλέγει – κι αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα στις σχέσεις – τη λογική του διαίρει και βασίλευε. Δηλαδή επιλέγει να προωθεί τις διμερείς σχέσεις με τις χώρες στις οποίες εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντα της παρά να πηγαίνει σε πολυμερές επίπεδο και να διαπραγματεύεται με τις Βρυξέλλες.

Η Ελλάδα υφίσταται συνεχείς πιέσεις από τους εταίρους για να προχωρήσει σε αποκρατικοποιήσεις. Γιατί να μην «περάσει» η συγκεκριμένη;

Το βασικό στην περίπτωση των εταίρων  είναι το γεγονός ότι δεν κατάφεραν να πείσουν ή να ενθαρρύνουν ουδεμία εταιρεία προερχόμενη από τη Δύση να συμμετάσχει στο διαγωνισμό. Είτε για να αποτρέψουν την εξαγορά της ΔΕΠΑ από τη Gazprom είτε για ανεβάσουν το τίμημα και να μας δώσουν τη δυνατότητα να βρούμε πιο εύκολα τα λεφτά που ψάχνουμε για το 2013. Διότι αν δεν βρούμε τα λεφτά που ψάχνουμε για το 2013 – και δεν θα τα βρούμε από τη στιγμή που υπήρξε η εξέλιξη αυτή – θα υπάρξουν νέα μέτρα.

Θα πρέπει λοιπόν να δούμε και τις ευθύνες κυρίως των ευρωπαίων εταίρων μας οι οποίοι από τη μία μας επιβάλλουν να κάνουμε αποκρατικοποιήσεις σε μια κάκιστη συγκυρία – δεν πας να πουλήσεις ότι σημαντικό έχεις όταν βρίσκεσαι σε θέση άμυνας – αλλά και δεν μας βοηθούν  – είτε ανεβάζοντας το τίμημα είτε αποτρέποντας αυτή την εξέλιξη μετά την οποία κατά πάσα πιθανότητα θα καταλήξουμε να κηρυχθεί άγονος ο διαγωνισμός – με τη συμμετοχή έστω μίας μεγάλης διεθνούς εμβέλειας εταιρείας της Δύσης.

Διότι άλλο πράγμα να αποσυρόταν η Gazprom και να έμενε μια μεγάλη γαλλική ή αμερικανική εταιρεία και άλλο πράγμα να αποσύρεται η Gazprom και να κινδυνεύει ο διαγωνισμός να κηρυχθεί άγονος. Άρα λοιπόν και οι εταίροι μας – και οι υπερατλαντικοί αλλά κυρίως οι ευρωπαίοι – φέρουν βαρύτατη ευθύνη, όχι για τη σημερινή εξέλιξη αλλά για το γεγονός ότι λειτουργούν με αντιφατικό τρόπο.Πίεση από τη μία για να ιδιωτικοποιήσουμε σε μια πολύ κακή χρονική στιγμή και από την άλλη καμία παροχή διευκόλυνσης προς την ελληνική πλευρά για να γίνει αυτό με σωστό, διαφανή τρόπο αλλά και οικονομικά επωφελή για την οικονομία και εν τέλει για τους πολίτες που βλέπουν τις θυσίες τους να πηγαίνουν στράφι.

Έπαιξαν ρόλο οι ΗΠΑ στην υπόθεση;

Είμαι πολύ επιφυλακτικός απέναντι σε όλους αυτούς που το προηγούμενο διάστημα είχαν κατασκευάσει μια πραγματικότητα βάση της οποίας οι Αμερικανοί ήταν σφόδρα ενοχλημένοι. Οι ΗΠΑ έχουν μια πολύ διαφορετική αντιμετώπιση για τα διεθνή δρώμενα επί Ομπάμα απ’ ότι επί Μπους. Αρκετοί κρίνουν την τωρινή αμερικανική εξωτερική πολιτική με την οπτική που είχαμε πριν από κάποια χρόνια όταν ήταν ο Μπους στην εξουσία.

Θα σας θυμίσω ότι ο Μάθιου Μπράιζα υφυπουργός εξωτερικών επί κυβερνήσεων Μπους κάθε τρεις λίγο ήταν στην Αθήνα είτε γιατί τηλεφωνιόταν ο Καραμανλής με τον Πούτιν, είτε γιατί η Ελλάδα συμφωνούσε με τη Ρωσία για τον Southstream. Αυτή η παρεμβατική λογική που είχαν οι αμερικανοί τότε δεν υπάρχει επί Ομπάμα. Οι Αμερικανοί τήρησαν μια στάση μάλλον ουδετερότητας. Προφανώς και δεν επιθυμούσαν να περιέλθει στα χέρια της Gazprom η ΔΕΠΑ αλλά δεν θεωρούσαν ότι κάτι τέτοιο θα ανέτρεπε δραματικά τα δεδομένα. Η ΔΕΠΑ είναι μιας τοπικής εμβέλειας εταιρεία η οποία αν έπεφτε στα χέρια των Ρώσων δεν θα άλλαζε δραματικά τον ενεργειακό χάρτη. Από αυτά που μπορούμε να γνωρίζουμε δεν πιστεύω ότι ο αμερικανικός παράγοντας έπαιξε κυρίαρχο ρόλο σε αυτό.

Αν πίσω από τις κουρτίνες υπήρξαν διαπραγματεύσεις, συνεννοήσεις, παραινέσεις ή προτροπές δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Αλλά από την επίσημη στάση των αμερικανών υπήρχαν κάποιες «φιλικές προτροπές» προς την Ελλάδα του τύπου «κοιτάξτε το, γιατί θα ενισχύσει την εξάρτησή σας» αλλά σίγουρα τίποτα που να συγκρίνεται με τη στάση που είχαν επί προεδρίας Μπους που παρενέβαιναν για «ψύλλου πήδημα». Και μάλιστα ήταν ιδιαιτέρως πιεστικοί προς την ελληνική κυβέρνηση.

Πηγή tvxs