Οι δηλητηριάσεις της Σαρακοστής. Τι να προσέξουμε

Λίγα 24ωρα έμειναν πριν αρχίσει η αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή, κατά πως λέγεται το διάστημα από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Στη σημερινή καταναλωτική κοινωνία, σε πολλούς αυτό που μένει είναι μόνο η πρώτη μέρα της νηστείας και η σύνδεσή της με την αλόγιστη κατανάλωση των λεγόμενων νηστίσιμων, δηλαδή όσων δεν έχουν αίμα τροφών. Οι έμποροι λοιπόν, στην προσπάθεια εύκολου και γρήγορου κέρδους εφοδιάζουν την αγορά με τα σχετικά τρόφιμα, αλλά όχι πάντα τηρώντας τις προδιαγραφές προέλευσης, συντήρησης ή μαγειρέματος. Αποτέλεσμα, τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων να γεμίζουν από περιστατικά τροφικής δηλητηρίασης τα οποία, σε λίγες ευτυχώς περιπτώσεις, χρειάζονται και νοσηλεία.

Του παθολόγου Ηλία Σιακαβέλλα  

Θα προσπαθήσω λοιπόν, να δώσω συνοπτικώς και κατανοητώς ορισμένες οδηγίες ή συμβουλές σχετικά με το πώς μπορείτε να αποφύγετε να βρεθείτε σε παρόμοια δύσκολη θέση και να σας μείνουν μόνο ευχάριστες αναμνήσεις από την Καθαρά Δευτέρα.

Οι περισσότεροι έχουμε δει το φαινόμενο από νωρίς το πρωί οι κεντρικοί φούρνοι να έχουν ουρά ατόμων για να προμηθευτούν το ιδιαίτερο ψωμί της ημέρας, τη λαγάνα. Είναι γνωστό ότι δεν φτιάχνεται με μαγιά ή προζύμι ή άλλες διογκωτικές ύλες και γι’αυτό το πάχος της είναι πολύ μικρό. Συχνά, από τη βιασύνη τους οι έμποροι για να προλάβουν τη ζήτηση την αφήνουν λίγο άψητη, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στο στομάχι. Αγοράζουμε λοιπόν από μικρότερους φούρνους και διαλέγουμε την πιο ξεροψημμένη. Ακόμη καλύτερα, τη φτιάχνετε οι ίδιοι μιας και είναι εξαιρετικά εύκολο.

Δεύτερο χαρακτηριστικό έδεσμα της ημέρας, ο ταραμάς. Πρόκειται για τα αυγά του ψαριού κυπρίνος. Κανονικά το χρώμα του είναι άσπρο, ενώ με την προσθήκη τεχνητών χρωστικών ουσιών γίνεται ροζ. Άρα, προτιμάτε τον λευκό, αλλά να γνωρίζετε ότι πουλιέται ακριβότερα. Πριν τον αγοράσετε, ζητείστε να σας βάλουν σ’ ένα χαρτί ένα κουταλάκι του γλυκού, για να τον μυρίσετε και να τον δοκιμάσετε.

Αν μυρίζει άσχημα ή έχει ξινή γεύση, αλλάξτε μπακάλικο. Κυκλοφορεί και με την ένδειξη ταραμοπολτός, αλλά μην τον προτιμήσετε διότι έχει ανακατευτεί με πολλές αμυλούχες ουσίες. Ο ταραμάς είτε σκέτος είτε με την μορφή της ταραμοσαλάτας που είναι μείγμα ταραμά με ελαιόλαδο, ξερό ψωμί, κρεμμύδι και λεμόνι, δεν πρέπει να καταναλώνεται σε μεγάλη ποσότητα διότι είναι εξαιρετικώς δύσπεπτος αφού είναι τόσο λιπαρός, ενώ παράλληλα ανεβάζει και την αρτηριακή πίεση όσων έχουν ανάλογο πρόβλημα λόγω του ότι τα αυγά κυπρίνου από τα οποία παράγεται συντηρούνται σε αλάτι.

Τα δύσκολα αρχίζουν όταν πρέπει να διαλέξετε τα θαλασσινά που θα φάτε. Το χταπόδι χρειάζεται ψάξιμο. Υποδεέστερα είδη και άρα φθηνότερα με τα οποία συχνά ξεγελούν τον καταναλωτή, είναι το μοσχοχτάποδο (που ξεχωρίζει από τα πιο κοντά του πλοκάμια και το βάρος του, συνήθως δεν ξεπερνάει το 1 κιλό) και η μελιδόνα (με τα πολύ μακριά και αδύναμα πλοκάμια καθένα από τα οποία έχει μια σειρά μόνο βεντούζες σε κάθε πλοκάμι).

Τα φρέσκα χταπόδια έχουν ωραίο, σκληρό, στιλπνό και υγρό δέρμα, γυαλιστερά μάτια και η μυρωδιά τους είναι ευχάριστη. Στα μπαγιάτικα με ελαφρό τράβηγμα τα πλοκάμια κόβονται εύκολα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στο ψήσιμο για να γίνουν μαλακά, αλλιώς δεν θα μασιώνται καλά και θα φέρουν μεγάλη δυσπεψία. Επειδή είναι πλούσιο σε χοληστερόλη, μην το παρακάνετε στη κατανάλωσή του.

Γνωστό κι αγαπητό φαγητό του ελληνικού καλοκαιριού, τα καλαμαράκια. Κυκλοφορούν και «μαϊμούδες». Το αληθινό καλαμάρι έχει χρώμα λευκό που ροδίζει, δεν έχει πλευρικά πτερύγια ούτε κηλίδες. Τα πτερύγια πιάνουν τα 2/3 του σώματος, το οποίο είναι κυλινδρικό.

Σωσίες του καλαμαριού είναι τα θράψαλα. Ανήκουν στην ίδια οικογένεια, αλλά σίγουρα είναι κατά πολύ διαφορετικά. Το χρώμα τους διαφέρει κατά πολύ από το καλαμάρι κι είναι καφετί. Κύριο χαρακτηριστικό τους, είναι τα πτερύγια που είναι πιο τριγωνικά και μικρότερα. Το μέγεθός τους είναι μεγαλύτερο από αυτό του καλαμαριού και, φυσικά, δεν έχουν τη νοστιμιά του. Σε κάθε περίπτωση προτιμείστε τα κατεψυγμένα διότι οι περισσότερες τροφικές δηλητηριάσεις εκείνη την ημέρα οφείλονται σε αυτά και στα οστρακοειδή, αφού είναι εξαιρετικά ευπαθή στις θερμοκρασίες του περιβάλλοντος και η πορεία από τη βάρκα έως τον πάγκο του ιχθυοπωλείου είναι …άγνωστη.

Οι συσκευασίες των κατεψυγμένων να μην έχουν παραμορφώσεις, ενώ όταν τα ξεπαγώσετε δεν πρέπει να έχουν δυσάρεστη μυρωδιά. Αν πρόκειται να τα γευτείτε τηγανητά, αφήστε τα μετά σε χαρτί κουζίνας να στραγγίξουν από το λάδι. Θυμηθείτε ότι τα τηγανητά δεν είναι για χόρταση καθώς βαραίνουν το στομάχι κι έχουν και μεγάλη θερμιδική αξία. Προτιμείστε να τα γευτείτε ψητά στη σχάρα, που είναι πιο εύπεπτα και πιο διαιτητικά.

Απαράβατος κανόνας κατανάλωσης των οστρακοειδών: να είναι καλά κλεισμένα! Μύδια, στρείδια, αχινοί, κυδώνια, γυαλιστερές πρέπει να έχουν τη μυρωδιά του ιωδίου της θάλασσας. Πιάστε 2-3 στα χέρια σας πριν τα αγοράσετε και κτυπείστε το όστρακο. Ο ήχος πρέπει να είναι υπόκωφος, σημάδι ότι μέσα υπάρχει σάρκα και νερό. Αποφύγετε να φάτε όσα δεν ανοίξουν με το ψήσιμο (ή βράσιμο ή μαγείρεμα στον ατμό). Συγκρατείστε ότι αλλοιώνονται πολύ εύκολα διότι έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό.

Γαρίδες, καραβίδες, καβούρια, αστακοί ανήκουν στην κατηγορία «μαλακόστρακα». Είναι τα πιο ευαίσθητα στη συντήρησή τους απ’ όλα τα θαλασσινά. Τα φρέσκα πρέπει να έχουν ζωηρό χρώμα, γυαλιστερά κι ελαφρώς «πεταχτά» μάτια και όταν τα πιέσετε λίγο, το σώμα τους να επανέρχεται και να μην μένει βαθούλωμα από το δάχτυλό σας. Αν δεν ξέρετε, προτιμείστε τα κατεψυγμένα. Θυμηθείτε πάντως, ότι είναι κι αυτά πλουσιότατα σε χοληστερόλη.

Δύο είναι τα προτιμώμενα σαλατικά της ημέρας: τα τουρσιά που είναι λαχανικά διατηρημένα σε λάδι, ξύδι και άλμη και οι ελιές. Δεν κινδυνεύετε από τροφική δηλητηρίαση εξαιτίας αλλοίωσής τους, αλλά αποφύγετέ τα αν έχετε ευαίσθητο στομάχι ή ευερέθιστο έντερο διότι δημιουργούν έντονο μετεωρισμό (=φούσκωμα).

Οι ελιές είναι θρεπτικές και χρειάζονται μόνο καλό πλύσιμο πριν καταναλωθούν. Να τις μασάτε καλά κι όχι πολλές διότι κάνουν δυσπεψία.

Και φυσικά για το επιδόρπιο, χαλβάς. Κατασκευάζεται από ταχίνι που κι αυτό με τη σειρά του αποτελείται από πολτοποιημένους σπόρους σησαμιού. Δυστυχώς, στο χαλβά μπαίνει (για άγνωστους σε μένα λόγους) πάρα πολλή ζάχαρη κι έτσι ενώ το ταχίνι είναι εξαιρετικώς υγιεινό αφού περιέχει πολλές βιταμίνες κι αμινοξέα, γίνεται εξαιρετικώς παχυντικό στην «έκδοση» του χαλβά. Προσοχή λοιπόν, οι έχοντες πρόβλημα βάρους.

Αν ξαφνικά μετά τα νηστίσιμα νιώσετε πόνο στην κοιλιά, επίμονο πονοκέφαλο, διάρροια, ναυτία, εμετούς ή ζάλη καλέστε αμέσως γιατρό. Όταν ο ασθενής κάνει εμετό, φροντίστε ώστε το κεφάλι του να είναι χαμηλότερα από το στήθος του για να μην πνιγεί. Προσέξτε αν και άλλα άτομα που συνέφαγαν με τον ασθενή παρουσιάζουν συγχρόνως τα ίδια συμπτώματα κι αν ναι, τότε είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για τροφική δηλητηρίαση. Αποφύγετε να πάρετε αντιεμετικό ή αντιδιαρροϊκό φάρμακο.

Τις πρώτες ημέρες εκδήλωσης μιας τροφικής δηλητηρίασης συστήνονται μικρά και συχνά γεύματα, τα οποία να περιέχουν τρόφιμα τα οποία δεν ερεθίζουν στομάχι κι έντερο και δεν επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Γι’ αυτό θα πρέπει να προτιμώνται τροφές εύπεπτες, χωρίς φυτικές ίνες. Τέτοιες τροφές είναι ο λαπάς, η πατάτα, ο φιδές, η φρυγανιά με λίγο τυρί άπαχο, οι σούπες με ρύζι, πουρές πατάτας (χωρίς λιπαρά και γάλα), ενώ αντιθέτως, θα πρέπει να αποφεύγονται για τις πρώτες ημέρες, αλλά και μέχρι την πλήρη ανάρρωση το γάλα, το γιαούρτι, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα ωμά λαχανικά και τα φρέσκα φρούτα.

Αφού ο ασθενής ξεπεράσει τα πρώτα ένα με δύο 24ωρα μπορεί να καταναλώσει μπιφτέκι χωρίς καρυκεύματα, κοτόπουλο, ψάρι άπαχο και κρέας αλλά και τις σούπες τους χωρίς πολλά λαχανικά και μπαχαρικά μέχρι την πλήρη ανάρρωση. Όταν ο ασθενής νιώσει καλύτερα συστήνεται να προσθέσει στη διατροφή του τα βραστά λαχανικά (κολοκύθια, κλπ), κομπόστες φρούτων, και κάποια επεξεργασμένα δημητριακά μέχρις ότου θα είναι πια σε θέση να επανέλθει στην φυσιολογική, προ της δηλητηρίασης, διατροφή του.

Καλή Σαρακοστή!

Ηλίας Κ. Σιακαβέλλας

Παθολόγος