Στρες και οι επιπτώσεις του στην υγεία

Προσθήκη λεζάντας

Oι στρεσογόνοι παράγοντες στο περιβάλλον ταξινομούνται σε φυσικούς-χημικούς και κοινωνικούς-ψυχολογικούς. Στη δεύτερη κατηγορία, σημαντικό ρόλο παίζουν ορισμένα κρίσιμα γεγονότα, όπως ο θάνατος συγγενούς, το διαζύγιο, η φυλάκιση, η σοβαρή ασθένεια, η απώλεια της δουλειάς, η μετακίνηση, κ.ά.

Στους ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες περιλαμβάνονται επίσης οι οικογενειακές υποχρεώσεις, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η απομόνωση, κ.ά.

Η σύγχρονη ψυχολογία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη δυναμική αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον, θεωρεί ότι οι επιδράσεις των στρεσογόνων παραγόντων τροποποιούνται από τον τρόπο με τον οποίο το άτομο ερμηνεύει και βιώνει τους παράγοντες αυτούς.

Στη διαδικασία αυτή εμπλέκεται το κεντρικό νευρικό σύστημα, που δρα ρυθμιστικά ανάμεσα στο άτομο και το περιβάλλον του, καθώς και το ενδοκρινολογικό και ανοσολογικό σύστημα, που με τις ορμόνες και τους ανοσομεταβιβαστές αλληλεπιδρούν με το νευρικό σύστημα.

Τα στρεσογόνα ερεθίσματα διαμέσου του κεντρικού νευρικού συστήματος αυξάνουν την παραγωγή ορμονών όπως η αδρεναλίνη, ή επινεφρίνη, η νοραδρεναλίνη, ο CRF (παράγων έκλυσης της κορτικοτροπίνης), η ACTH (φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη) και η κορτιζόλη. Οι ορμόνες αυτές προετοιμάζουν το άτομο για ‘μάχη’ ή για φυγή.

Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη βλάπτουν τα αιμοφόρα αγγεία και τους ιστούς στην καρδιά (κυρίως σε καταστάσεις έντονου και διαρκούς στρες),ενώ η κορτιζόλη σε αντίστοιχες περιπτώσεις προκαλεί παθητικότητα και κατάθλιψη, ή μειώνει τις νοητικές λειτουργίες στους ηλικιωμένους. Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι αυξημένη κορτιζόλη στο αίμα μειώνει την ανοσολογική απάντηση του οργανισμού.

Όλες αυτές οι διεργασίες επιδρούν αρνητικά στην υγεία. Υπολογίζεται ότι το 50% των προβλημάτων του σύγχρονου ανθρώπου σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με το στρες. Μελέτη σε ενήλικες άντρες διαπίστωσε ότι όσοι είχαν βιώσει τουλάχιστον τρία σημαντικά στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή τους παρουσίαζαν υπερτριπλάσια θνησιμότητα.

Οι επιπτώσεις των στρεσογόνων διεργασιών στην υγεία διακρίνονται σε άμεσες και μακροπρόθεσμες. Στις άμεσες επιπτώσεις περιλαμβάνονται ο πόνος στην πλάτη, οι μυϊκοί σπασμοί, οι ταχυπαλμίες, τα οφθαλμολογικά προβλήματα, ο πονοκέφαλος, τα δερματικά εξανθήματα, η κόπωση.

Μακροπρόθεσμα, η χρόνια επιβάρυνση από το στρες μπορεί να προκαλέσει σοβαρά νοσήματα, τα οποία συνήθως εκδηλώνονται 6-18 μήνες μετά από ένα σημαντικό στρεσογόνο γεγονός.

Τα πιο σημαντικά νοσήματα που μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμα το στρες είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η αρτηριακή υπέρταση. Από τις πρώτες εργασίες με διεθνή απήχηση που τεκμηρίωσαν τη σχέση του στρες με την αυξημένη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα ήταν αυτή του ακαδημαϊκού Δ. Τριχόπουλου και των συνεργατών του.

Με τη μακροχρόνια έκθεση στο στρες σχετίζονται επίσης το γαστρικό έλκος και ο χρόνιος πονοκέφαλος. Στρεσογόνοι παράγοντες έχουν παρατηρηθεί και πριν από την εμφάνιση ορισμένων άλλων νοσημάτων, όπως της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της πολλαπλής σκλήρυνσης, της κολίτιδας, των αλλεργιών, των ψυχικών διαταραχών και ορισμένων κακοηθών νεοπλασμάτων.

Το μεγαλύτερο, όμως, ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση του στρες με τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η κινητοποίηση λίπους και γλυκόζης αποτελούν διεργασίες που, είτε άμεσα (λίπος) είτε έμμεσα (σακχαρώδης διαβήτης), προάγουν την αθηρωμάτωση και την καταστροφή των αγγείων.

Μια άλλη μακροχρόνια αντίδραση στο στρες είναι η υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών, όπως του καπνίσματος, της χρήσης ναρκωτικών, της κατανάλωσης οινοπνεύματος, της έλλειψης σωματικής άσκησης. Το στρες μπορεί ακόμη να προκαλέσει ανωμαλίες στην καθημερινή ζωή και στον ύπνο.

Το παρατεταμένο στρες κάνει τα άτομα πιο ευερέθιστα και επηρεάζει τον τρόπο που εργάζονται και την προσπάθεια που καταβάλλουν, ενώ μειώνει και τη δυνατότητα για μάθηση, καταστρέφοντας νευρώνες στον ιππόκαμπο. Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι το στρες στα παιδιά επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξή τους και επηρεάζει το ύψος τους.

Η απάντηση του οργανισμού στο στρες ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Οι διαφορές οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στις εμπειρίες των πρώτων χρόνων της ζωής, όταν αναπτύσσεται ο εγκέφαλος. Στέρηση της μητέρας ή άλλα τραυματικά κοινωνικά γεγονότα αυξάνουν την υπερβολική αντίδραση στα στρεσογόνα γεγονότα κατά την ενήλικη ζωή. Επίσης, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες.

Στις γυναίκες δεν αυξάνεται τόσο η αρτηριακή πίεση όσο στους άνδρες. Από την άλλη, οι γυναίκες έχουν την τάση να επηρεάζονται από ευρύτερο φάσμα στρεσογόνων παραγόντων, επειδή έχουν πιο σφαιρική εικόνα της πραγματικότητας και συνολικότερη ευθύνη της καθημερινότητας.

Η σημαντική επίδραση που ασκεί το στρες, μια κατά βάση ψυχική διεργασία, στη σωματική υγεία είναι ένα επιπλέον δεδομένο το οποίο ενισχύει τη σημασία που αποδίδεται τα τελευταία χρόνια στα ψυχοσωματικά προβλήματα και συμπτώματα. Σύμφωνα μάλιστα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο για την υγεία, όλα τα νοσήματα θεωρούνται ψυχοσωματικά, καθώς αποτελούν εκδηλώσεις ανισορροπίας της αλληλουχίας ψυχής-σώματος.

http://www.iatronet.gr/default.asp