Πως η Ιαπωνία με χρέος 266% δεν έχει χρεοκοπήσει;

Παρά τις λεγόμενες χαμένες δεκαετίες (μιας διαρκούς σχεδόν 20ετούς ύφεσης της Ιαπωνικής οικονομίας που εκτίναξε το δημόσιο χρέος της) και την τεράστια (διπλή) καταστροφή που υπέστη πρόσφατα (από το tsunami και το πυρηνικό ατύχημα στη Fukushima), η Ιαπωνία καταφέρνει, όχι μόνο να επιβιώνει, αλλά και να παραμένει μία από τις ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο. 

Το Ιαπωνικό «παράδοξο»

Το 2010 η Ιαπωνία βρισκόταν στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης δημοσίου χρέους, με ένα (αστρονομικό) ποσοστό 226% του ΑΕΠ… Την ίδια στιγμή η Ελλάδα (που με 116% βρέθηκε αντιμέτωπη με τη χρεωκοπία και εντάχθηκε στο μνημόνιο) βρίσκονταν στην 5η θέση με χρέος 144% του ΑΕΠ. Η Ισλανδία (η οποία χρεωκόπησε το 2008) βρισκόταν στην 6η θέση με 124%. Η Ιταλία ήταν στην 8η θέση με 118%.

Οποιοδήποτε ποσοστό χρέους της τάξεως του 100% και άνω θεωρείται γενικά κόκκινη γραμμή για τη βιωσιμότητα μιας οικονομίας. Παρόλα αυτά η πιστοληπτική ικανότητα της Ιαπωνίας βρίσκεται στο ΑΑ, ενώ όλων των υπολοίπων χωρών στο ΒΒΒ (με αρνητική προοπτική).

Πως καταφέρνει η Ιαπωνία να διατηρεί μια τόσο υψηλή αξιολόγηση, αλλά και τη θέση της ως η δεύτερη ή τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, κουβαλώντας ένα τόσο μεγάλο χρέος; Η απάντηση είναι ότι η Ιαπωνία έχει μια εξαιρετική πιστωτική πηγή: της ανήκει η τράπεζα από την οποία δανείζεται. Ο λόγος για το Ιαπωνικό Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (Japan Post Bank) που αποτελεί την μεγαλύτερη καταθετική τράπεζα στον κόσμο και ανήκει στο Ιαπωνικό Δημόσιο.

Το Japanese Postal Savings System δημιουργήθηκε το 1875, περιλαμβάνοντας την Ταχυδρομική Υπηρεσία της χώρας (Postal Service), τις Υπηρεσίες Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου (Postal Savings Service) και τις Ασφάλειες Ζωής (Postal Life Insurance Service). Με 500 εκατ. λογαριασμούς και 4.000 καταστήματα στην Ιαπωνική επικράτεια (μέσω των Ιαπωνικών Ταχυδρομείων) και συνδυασμένα καταθετικά και ασφαλιστικά κεφάλαια της τάξεως των 3,2 τρις $ (!!!), το Ιαπωνικό Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο είναι ο μεγαλύτερος κάτοχος προσωπικών καταθέσεων στον κόσμο, γεγονός που το καθιστά την μεγαλύτερη μηχανή παραγωγής πίστωσης παγκοσμίως. Το περισσότερο χρήμα πηγάζει σήμερα από τα τραπεζικά δάνεια και οι καταθέσεις είναι η μαγική δεξαμενή από την οποία παράγεται αυτό το χρήμα που παρέχεται ως πίστωση στην Ιαπωνική οικονομία. Η Japan Post Bank δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη καταθετική τράπεζα αλλά και η μεγαλύτερη δημόσια τράπεζα. Μέχρι το 2007 ήταν επίσης ο μεγαλύτερος εργοδότης στην Ιαπωνία και κάτοχος του 20% του δημοσίου χρέους της χώρας. Ξεπερνώντας σε μέγεθος ακόμα και τη Citigroup, το μεγαλύτερο μέχρι τότε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στον κόσμο.

Το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα δεν έχουν λοιπόν σημασία για τους Ιάπωνες γιατί τα λεφτά αυτά τα χρωστούν… στον εαυτό τους. Δεν έχουν σημασία ούτε και για τις αγορές, καθώς η Ιαπωνική Κυβέρνηση δεν είναι αναγκασμένη να προστρέχει σε αυτές για να δανειστεί. Και δεν έχουν φυσικά σημασία ούτε και για το Ιαπωνικό Δημόσιο, αφού είναι σε θέση να δανείζει από μόνο του τον εαυτό του (πολύ φθηνά, σχεδόν άτοκα), μέσω της τράπεζας που του ανήκει (ώστε να μπορεί ακόμα και να ανακυκλώνει το χρέος του εσαεί, με ελάχιστο έως καθόλου κόστος για τόκους). Έτσι, η Ιαπωνία παρέμεινε (και παραμένει) απρόσβλητη από τις κερδοσκοπικές επιθέσεις που παρέλυσαν χώρες όπως την Ελλάδα και την Ισλανδία (και προσεχώς την Ιταλία, και όχι μόνο), επειδή δεν έπεσε στην παγίδα της εξάρτησης από ξένη χρηματοδότηση.

Ως πότε όμως…

Αυτό εξηγεί και το γιατί η Japan Post αποτελεί πεδίο σοβαρών πολιτικών αντιπαραθέσεων εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία. Tο 2001 απέκτησε την μορφή ανεξάρτητου Δημόσιου Οργανισμού, που είναι και το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση ιδιωτικοποίησης και πώλησης σε επενδυτές. Το 2004 η προσπάθεια αναδιάρθρωσης της τράπεζας από τον νεοεκλεγέντα Ιάπωνα πρωθυπουργό Junichiro Koizumi συνάντησε δριμεία αντίσταση. Ο Koizumi ορκίστηκε να «πειθαρχήσει» όσους αντιδρούσαν. Έκανε ανασχηματισμό της κυβέρνησης και διόρισε μεταρρυθμιστές, ως νέους υπουργούς, δημιουργώντας και υπουργό ιδιωτικοποίησης και τοποθετώντας τον Heizo Tanekata στην θέση αυτή. Καθώς η Άνω Βουλή απέρριψε το νομοσχέδιο για την ιδιωτικοποίηση, ο Koizumi διέλυσε την Κάτω Βουλή και ζήτησε τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών. Λίγες εβδομάδες αργότερα, το νομοσχέδιο της ιδιωτικοποίησης εγκρίθηκε και από τα δύο βουλευτικά σώματα. Το 2007, η Japan Post διαχωρίστηκε από τα Ιαπωνικά Ταχυδρομεία και μετατράπηκε σε κανονική τράπεζα προκειμένου να ιδιωτικοποιηθεί πλήρως ως το 2017. Λόγω όμως και πάλι έντονων αντιδράσεων, ο νέος υπουργός οικονομικών Shizuka Kamei έβαλε φρένο στη διαδικασία ιδιωτικοποίησης, και η πώληση των μετοχών της τράπεζας ανεστάλη.

Μετά το tsunami του Μαρτίου 2011, έχει ξεκινήσει μια συζήτηση για στροφή της (ημι-κρατικής) Ιαπωνικής οικονομίας προς το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και την πώληση δημόσιας περιουσίας, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η ανοικοδόμηση. Η καταστροφή που προκάλεσε ο σεισμός, δίνει στην τρέχουσα πολιτική τάξη της χώρας την ευκαιρία να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις που το DPJ (Δημοκρατικό Κόμμα της Ιαπωνίας) έχει από καιρό υποσχεθεί πως η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα. Με άλλα λόγια, μια πολύ καλή ευκαιρία για τους επενδυτές να βάλουν επιτέλους χέρι στην κρατική τράπεζα της Ιαπωνίας και την κολοσσιαία καταθετική της βάση, η οποία προστάτευε μέχρι σήμερα την Ιαπωνική οικονομία από τις επιθέσεις των ξένων χρηματοπιστωτικών αρπακτικών.

Σε μια εποχή που το νεοφιλελεύθερο μοντέλο αποτελεί πλέον αυτοσκοπό, η ιδιωτικοποίηση της Japan Post Bank πιθανότατα είναι απλά θέμα χρόνου. Ο στόχος φαίνεται να είναι η δημιουργία ενός παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος αποκλειστικά σε χέρια ιδιωτών, που θα μπορέσουν να κυριαρχήσουν στα πολιτικά συστήματα και την παγκόσμια οικονομία.

Επίλογος

Η Ιαπωνική οικονομία μπορεί και αντέχει το τεράστιο χρέος της διότι τα επιτόκια που πληρώνει είναι εξαιρετικά χαμηλά. Όσο το χρέος κατέχεται κατά μεγάλο μέρος από τους ίδιους τους πολίτες της (μέσω των καταθέσεων που τηρούν στη Japan Post Bank – που με τη σειρά της δανείζει το Ιαπωνικό Κράτος), η χώρα δεν χρειάζεται να ανησυχεί για το αν οι ξένοι επενδυτές χάσουν την εμπιστοσύνη τους.

Για την ιδιωτική οικονομία όμως τα δημόσια χρέη των χωρών είναι μια τεράστια μπίζνα με πάρα πολλά ΛΕΦΤΑ. Ένα μεγάλο δημόσιο χρέος με πιστωτές τους ίδιους τους Ιάπωνες σημαίνει ότι τα ιαπωνικά εργοστάσια διαθέτουν τα λεφτά της ανοικοδόμησης με εξαιρετικά χαμηλό κόστος. Εάν όμως η Japan Post πωληθεί σε ιδιώτες επενδυτές, το πιθανότερο είναι πως τα επιτόκια θα αυξηθούν βυθίζοντας την Ιαπωνία σε μία παγίδα χρέους και κερδοσκοπικών επιθέσεων από την οποία έως τώρα έχει κατά μεγάλο μέρος ξεφύγει. Αυτό είναι λοιπόν το σχέδιο, για τους σκοπούς του οποίου, επιδιώκεται τόσο σταθερά και επίμονα (κόντρα στην Ιαπωνική κοινή γνώμη) εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία, η άλωση της σημαντικότερης δημόσιας τράπεζας της χώρας.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι Ιάπωνες έχουν υψηλές κοινωνικές αξίες και δεν είναι και τόσο εύκολο να δεχθούν αθόρυβα την κυριαρχία των αγορών και των ξένων… Ελπίζουμε η Ιαπωνική κυβέρνηση να έχει την πρόνοια και την ισχύ να κρατήσει την κολοσιαία δημόσια τράπεζά της και να την χρησιμοποιήσει ώστε να μετατρέψει τις αποταμιεύσεις του λαού της στην αναγκαία χαμηλότοκη πίστωση για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης υποδομής, αποφεύγοντας ένα χρέος σε ξένα επιτόκια που θα την παραλύσει.

deltio.wordpress.com